1968 წელს კოლექცინერებმა: არტ დილერმა სერჟ საბარსკიმ და ცნობილმა ფილანტროპმა რონალდ ლაუდერმა ნიუ გალარეა დაარსეს, სადაც მუდმივადაა გამოფენილი გუსტავ კლიმტი, ეგონ შილე, ოსკარ კოკოშკა, პაულ კლეე, ერნსტ კირხნერი, ოტო დიქსი, ვასილი კანდინსკი და სხვა ცნობილი მხატვრები.
2006 წელს მილიარდერმა რონალდ ლაუდერმა 135 მილიონ დოლარად იუგენდსტილის ყველაზე თვალსაჩინო ნიმუში „ოქროს ადელი“ შეიძინა, ხოლო მოგვიანებით კირხნერის „ბერლინის ქუჩის სცენა“, რომელებმაც ბინა ზემოხსენებულ გალერეაში დაიდეს.
ამას წინათ ნიუ გალერეაში გაიხსნა ცნობილი ავსტრიელი მხატვრისა და დიზაინერის კოლომან მოზერის (1868-1918) გამოფენა, რომელიც შემოდგომაზე ტეხასში გადაინაცვლებს. კოლომან მოზერი და იოზეფ ჰოფმანი ავსტრიის დედაქალაქთან დაკავშირებული ყველაზე ცნობილი ევროპელი დიზაინერები იყვნენ, რომლებმაც თანამედროვე დეკორატიულ - გამოყენებით ხელოვნებაში ინოვაციური სტილი დანერგეს. ისინი ერთად საკმაოდ ნაყოფიერად მუშაობდნენ, დაარსეს სახელგანთქმული „ვენური სახელოსნოები“ (Wiener Werkstჰtte), თუმცა გარკვეული პერიოდი მოზერი ჰოფმანის ჩრდილქვეშ მოექცა და თითქოს მივიწყებასაც მიეცა. განსაკუთრებით მას მერე, რაც პირადი უთანხმოებების გამო წამოვიდა „ვენური სახელოსნოებიდან“, პირველი მსოფლიო ომის შედეგად შექმნილი ეკონომიკური კრიზისის გამო კი მაღალი კლასის დიზაინერული საგნები ძალიან ძვირადღირებული ფუფუნება გახდა. ამიტომ მხატვარმა თავისი დრო მთლიანად ფერწერას დაუთმო. კოლომან მოზერი ნიუ იორკში თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმშიც (MoMA) არაერთხელ გამოიფინა, თუმცა ნიუ გალერეაში წარმოდგენილი ექსპოზიცია, სახელწოდებით „კოლომან მოზერი: 1897-1907-ის ვენის დიზაინი“ უნიკალუარია იმით, რომ ნახატებთან და დეკორატიულ „წვრილმანებთან“ ერთად მის მიერ შექმნილი ოთახის ინტერიერის ნიმუშებიც გამოიფინა; მნახველს კი საშუალება მიეცა მოზერის კარადების, სკამების, ლარნაკების, ვიტრაჟების, სარკეების, თეფშების თუ საპურეების გარემოცვაში წარმოედგინა თუ როგორი მოდერნისტული სტილის საგნებს ირჩევდა პოსტვიქტორიანული ეპოქის ელიტარული კლასი, მათ შორის, ევროპის სხვადასხვა ქვეყნის სამეფო დინასტიებიც და თავად კოლომან მოზერიც.
გამოფენის მიზანია IXX საუკუნის ბოლოსა და XX - ის დასაწყისის „ვენის სეცესიონის“ (საუკუნის დასასრულის მხატვართა გაერთიანება) თვალსაჩინო წამომომადგენლის კოლომან მოზერის ხელახალი აღმოჩენა; დასავლურ დიზაინურ მიმდინარეობაზე მისი გეომეტრიულ - გრაფიკული ხელოვნების გავლენის ჩვენება, რომელიც ერთის მხრივ, კონსევატორული ბურჟუაზიული გემოვნებისთვის რევოლუციური გამოწვევაც იყო და ამავე დროს საუკუნეების გასაყარზე საყოფაცხოვრებო საგნების „ფორმასა და შინაარსსაც“ განსაზღვრავდა. გუსტავ კლიმტის იდეების გავლენის ქვეშ მყოფი დიზანერის გეომეტრიული ფიგურებიანი ობიექტების, ინტერიერის დიზაინითა და ორასამე საყოფაცხოვრებო საგნის ერთ ვიზუალურ სივრცეში განთავსება ჰარმონიული აღმოჩნდა ნიუ გალერეის მუდმივი ბინადრის - ადელი ბლოხ ბაურების 1 -ის პორტრეტისა და მის კაბაზე დატანილი ოქროსფერი პატარა მართკუთხა და წრეებიანი ფაქტურის; გარშემო კი მოზერისეული მინის ნაკეთობები, მოზაიკური დაფები, კერამიკა, საიუველირო საგნები, საათები, დანა - ჩანგალი, ჭიქები, სამელნე ატრიბუტიკა, სუნამოს შუშებზე დაწებებული ეტიკეტები, საფოსტო ბარათები, საფოსტო მარკები, წიგნის ტყავის ყდები, საპატიო დიპლომები და სახლის სხვა დიდი და პატარა დეტალები. შეიძლება ითქვას, რომ საუკუნეების გასაყარზე სწორედ მოზერის დამსახურებაცაა ფილატელიის სწრაფი განვითარება, მისი პოპულარობა და მხატვრობის ტილოებიდან წერილების კონვერტებზე გადანაცვლებაც. ამას ხელი პოლიგრაფიის სწრაფმა განვიათარებამაც შეუწყო. მოზერი ქმნიდა ილუსტრაციებს ჟურნალებისთვის, ხატავდა ესკიზებს მარკებისთვის, სადაც ძირითადად ქალაქების ხედები, ცხენებზე ამხედრებული დიდგვაროვნები ანდა საომრად გამზადებული ოფიცრები იყვნენ გამოსახულნი. რაც შეეხება საფოსტრო ბარათებს, მათი დახლზე გამოჩენა მაშინდელი ავსტრო-უნგრული ელიტის ყურადღების გარეშე არ ჩაივლიდა ხოლმე, ხოლო ბარათების შინაარსს როგორც საუნივერსიტეტო პროფესურა, ასევე ქვეყნის მეთაურები და რელიგიური მოღვაწეებიც კი ადევნებდნენ თვალყურს. ჰოდა, სწორედ ამ დროს ჩნდება კოლომან მოზერი თავისი გეომეტრიული გრაფიკითა და თვითმყოფადი გემოვნებით, რომლის ნამუშევრების გამოფენები ჯერ კიდევ მისი კარიერის დასწყისშივე არა მარტო ავსტრიაში, არამედ მის საზღვრებს გარეთაც იმართებოდა.
IXX საუკუნის ბოლოსა და XX ის დასწყისში ავსტრიაში კოლომან მოზერის გემოვნებითა და ესკიზებითაა შექმნილი ხელოვნების პატარა შედევრების - ზარდხშების, შანდლების, სათამაშო ბანქოს, ბანკნოტების სერია. მაგრამ ამას გარდა დიზაინერი ქმნიდა როგორც საღამოს კაბებს, ასევე ქსოვილს საღამოს კაბებისთვის, რომლებიც ჯერ კიდევ მაშინ „უცნობი“ მოდერნ სტილის დამკვიდრების მცდელობა იყო. მოზერი, როგორც დიზაინერ- უნივერსალი არ თაკილობდა ისეთი „უბრალო ქაღალდების“ მოხატვას, როგორიცაა სავაჭრო ფირმების პრეისკურანტები, თეატრალური აფიშები, პროგრამები, წიგნები და გაზეთების ტექსტები. წიგნის გრაფიკის გარდა მას დიდი წვლილი მიუძღვის მაშინდელი მედიის - ჟურნალებისა და გაზეთების სრულიად განსხვავებული გაფორმების ტენდენციისა და ახალი შრიფტის გამოყენების დამკვიდრებაშიც.
ერთი სიტყვით, მთელი ზაფხულის განმავლობაში დიდი ვაშლის ქალაქის ნიუ გალერეა მნახველებს კოლომონ მოზერის რეტროსპექტვით საუკუნისწინანდელი ავსტრიის დედაქალაქის ოჯახებში გვეპატიჟება. ექპოზიციაზე საყოფაცხოვრებო საგნების გარემოცვაში მაშინდელი შიდა სივრცე არა ვირტუალურ რეალობად, არამედ სადაფითა და სპილოს ძვლით ინკრუსტირებული კარადებით, მინისა და კერამიკის ისეთი ჭიქებით წარმოგვიდგება, რომელიც მოგვიანდებით გაკონვეირდა და მასობრივი წარმოების საგანი გახდა. ამიტომაც, ალბათ, ძნელია წარმოვიდგინოთ, რომ მათი შემქმნელი დიდი ხნის წინ ფერდინანდ ჰოლდერის, ჩარლზ და მარგარეტ მაკინტოშების, კუნო ამიეს გავლენის ქვეშ იმყოფებოდა, ხოლო საფოსტო მინიატურებს ისე ქმნიდა, როგორც თავის ფერწერულ ნამუშევრებს.
24 საათი
20.07.13
No comments:
Post a Comment