უცებ ვინმემ რომ მკითხოს ადამიანის უფლებებზე გადაღებული რომელი ამერიკული ფილმები გაგახსენდებაო, მყისიერად აუცილებლად შემდეგ ათს დავასახელებ: „ნუ მოკლავ ჯაფარას“, „მისისიპი ცეცხლში“, „გრძელი გზა სახლისკენ“, „ერინ ბროკოვიჩი“, „საღამო მშვიდობისა და იღბალს გისურვებთ“, „მილკი“, „მე ვარ სემი“, „ფილადელფია“ და „შემქმნელები: ქალები, რომლებმაც ამერიკა შექმნეს“. დიდი კინოსტუდიების პარალელურად აშშ-ის როგორც ნაციონალური, ასევე ადგილობრივი სატელევიზიო არხები თავადაც იღებენ მოკლე თუ გრძელმეტრაჟიან ფილმებს ადამიანის უფლებებისთვის მებრძოლ ორგანიზაციებზე, საინიციატივო ჯგუფებზე თუ ერთ კონკრეტულ ადამიანზე.
პირადად მე, მაგალითად, დიდი ინტერსებით ვუყურებდი CNN - ის შაბათ-კვირის სპეციალურ პროექტებს, რომელიც მაყურებელს ყოველწლიურად სთავაზობდა დოკუმენტური თხრობის სერიებს ისეთ თემებზე, როგორიცაა „შავი ამერიკაში“ ( Black in America. აფრო-ამერიკელების შესახებ), „ლათინო ამერიკაში“ (Latino in America. ლათინო-ამერიკელების შესახებ) და „მებრძოლები“ (Fighters). ეს უკანასკნელი კი მოგვითხრობს ანტიტრეფიკინგული მოძრაობის ფილიპინელი აქტივისტის სესილია ფლორეს ოებანდას შესახებ, რომელიც ფილიპინებზე ბავშვების თუ მოზრდილების სექსუალური მონობისგან გასათავისუფლებად იბრძოდა. ამ ადამიანზე ფილმის გადასაღებად CNN- ის ჟურნალისტებმა ორი წელი ფილიპინებზე გაატარეს და თავის ფირზე ერთი ჩეულებრივი ქალის საქმიანობა ასახეს, რომელმაც იმ ათასობით თანამემამულის სიცოცხლე გადაარჩინა, რომლებსაც „მამაკაცი მყიდველები“ კომპიუტერის ერთი დაწკაპებით ყიდულობდნენ და ყიდულობენ.
სამოქალაქო აქტივიზმი, ადამიანის უფლებისთვის ბრძოლა და ანტიდისკრიმინაციული „პოლისი“ აშშ -ის დაარსებიდანვე მისი ისტორიის განუყოფელი ნაწილია. ყოველწლიურად ქვეყნის მასშტაბით არაერთი კინოფესტივალი იმართება, რომელიც სწორედ სამოქალაქო/ ადამიანის უფლებების მნიშვნელობასა და მისი დაცვის ყოველდღიურ რუტინას ეძღვნება. ნიუ იორკული ზაფხული ამ მხრივ წლის მოსავლიანი სეზონია. გარდა სხვადასხვა ფესტივალებზე ნაჩვენები ფილმებისა, რომლის სიუჟეტები ადამიანის უფლებების თემატიკის შემცველ განსხავებული ფორმატის კინოპროდუქციას წარადგენს, არსებობს თემატური კინოფორუმებიც, როგორიცაა, მაგალითად, ორგანიზაცია Human Rights Watch -ის კინოჩვენებები ანდა ბრუკლინის სამუსიკო აკადემიის (BAM) კინოფესტივალი სახელწოდებით „სიმწვავის დრო: სამოქალაქო უფლებების მოძრაობის კინო“. ეს კინოფორუმი დაემთხვა მედიის მიერ კარგად გაპიარებული კინორეჟისორ ლი დენიელსის ისტორიული დრამის „მსახურთუფროსი“ პრემიერას, რომელიც თეთრ სახლში მომუშავე აფრო-ამერიკელი მსახურთუფროსის ცხოვრების შესახებ მოგვითხობს. სესილ გეინისი რვა პრეზიდენტს ემსახურებოდა, მისი ცხოვრების ფონზე კი ნაჩვენებია აშშ -ის ისტორიის ყველა ძირითადი ეტაპი - სამოქალაქო უფლებებისთვის ბრძოლა, მართინ ლუთერ კინგის მკვლელობა, ვიეტნამის ომი, არჩევნებში ბარაკ ობამას გამარჯვება და ქვეყნის სხვა მნიშვნელოვანი მომენტები.
ბრუკლინის სამუსიკო აკადემიის კინოფესტივალის ფარგლებში ამერიკის სამოქალაქო უფლებებისთვის ბრძოლის ამსახველ ორმოც ფილმს აჩვენებენ. ბუნებრივია, რეტროსპექტივა გაიხსნა სიდნი ლუმეტის ოსკარზე ნომინირებული ფილმით „კინგი: გადაღებული ჩანაწერი... მონთგონერიდან მემფისისკენ“ (1970). დოკუმენტური კადრები მოგვითხრობენ მართინ ლუთერ კინგის ბიოგრაფიას რეგიონალური აქტივისტიდან ვიდრე არაძალადობრივი მოძრაობის მსოფლიოში სახელგანთქმულ ლიდერამდე, რომელიც სოციალური სამართლიანობისთვის იბრძოდა. ფილმში კინგის ბიოგრაფიული ეპიზოდებისა და ამ ადამიანის მნიშვნელობის შესახებ გვიყვებიან ჰარი ბელაფონტე, ბარტ ლანკასტერი, რუბი დი, ჯოან ვუდვარდი, პაულ ნიუმანი და ამერიკული ხელოვნების სხვა წარმომადგენლები. ორი ფილმი „ბავშვები აკვირდებოდნენ“ (1961) და „კრიზისი. პრეზიდენტის მოვალეობის მიღმა“ (1963) რეჟისორ რობერტ დრიუს უნიკალური კინოდოკუმენტალისტიკაა. პირველი ფილმი იშვიათი ვიდეომასალაა, რომელიც მოგვითხობს ნიუ ორლეანის სკოლებში დესეგრეგაციის პოლიტიკის დამკვიდრების პრობლემების შესახებ, როცა „თეთრმა სკოლებმა“ და „თეთრმა მშობლებმა“ თანასწორუფლებიანობის პრინციპი გააპროტესტეს. მეორე ფილმის მასალა კი ასევე ექსკლუზიური კადრებია, რომელიც მაშინაა გადაღებული, როცა რეჟისორს თეთრ სახლსა და ოვალურ კაბინეტში ინსაიდერად ყოფნის შანსი მიეცა და მას ქვეყნის პოლიტიკის კეთების ვიდეოაღნუსხვის პარალელურად ძმები კენედების პირადი ცხოვრების დაფიქსირების უფელებას მისცეს - ფილმის გადაღების დროს გადამღებ ჯგუფს პრეზიდენტის ოჯახში ყოფნაც მოუხდათ. ბარაკ ობამას პრეზიდენტად არჩევის შემდეგ კი გაზეთმა „ნიუ იორკ თაიმსმა“ აფრო-ამერიკელ სახელმწიფო ლიდერს უპირველესად ამ ფილმის ნახვა ურჩია.
BAM -ის დაბრაზებში საფესტივალო პროგრამის მიხედვით ასევე აჩვენებენ რეჟისორ რობერტ მალიგანის „ნუ მოკლავ ჯაფარას“ (1962) - ჰარპერ ლის პულიტცერის პრემიით დაჯილდოვებული რომანის ეკრენიზაციას, რომელიც ამერიკაში ეკონომიკური დეპრესიის პერიოდისდროინდელ რასიზმს, სეგრეგაციას, საერო და სასულიერო ძალაუფლების, კანონისა და ცრურწმენების ურთიერთმიმართებას ასახავს. ჰარპერ ლის ეს ნაწარმოები აშშ -ის სკოლების ოთხმოცმა პროცენტმა სასკოლო პროგრამაში შეიტანა. აფრო-ამერიკელი რეჟისორის გორდონ პარკის ფილმი „ სასწავლო ხე“ (1969), რომელიც ავტობიოგრაფიულ სიუჟეტს ეყრდნობა, მოგვითხრობს ამერიკულ სოფელში რასიზმისა და ძალადობის პრობლემატიკაზე. სხვათა შორის, ეს რეჟისორი პირველი აფრო-ამერიკელია, რომელმაც ჰოლივუდის სტუდიაში ფილმი გადაიღო. ასევე ნაჩვენები იქნება ცნობილი რეჟისორ - დოკუმენტალისტის ჯორჯ სტონის სცენარის მიხედვით გადაღებული ორი ფილმი „ყველა ჩემი შვილი“ (1952) და „პალმოურის ქუჩა“ (1957). პირველი შეიქმნა, როგორც ბებია - ქალებისთვის სასწავლო ფილმი სანიტარულ - ჰიგიენური ნორმების, სამედიცინო და ფეხმძიმე ქალების მოვლის წესების, მათ შორის ჯანსაღი კვების, ლაბორატორიული ანალიზებისა და ექიმთან ვიზიტების საჭიროების პროპაგანდისტი და მშობიარობის პროცესის ამსახველი, რომელშიც მოქმედება ჯორჯიის შტატის ერთი სოფლის აკუშერი ქალის თხრობის ფონზე მიმდინარეობას. ფილმში ნაჩვენებია მშობიარობის, ჭიპლარის გადაკვანძვისა და პლაცენტის „დაბადების“ პროცესი. „ყველა ჩემი შვილი“ „იუნესკოს“ მიერ მთელს მსოფლიოში გამოყენებეული იქნა, როგორც სასწავლო ფილმი და იგი Non -Fiction ფილმის კლასიკადააცაა მიჩნეული. „პალმოურის ქუჩა“ კი იმ დროისთვის რევოლუციური მოვლენა იყო, რადგანაც საპნის ოპერისა და სოციალურ-საგანმანათლებლო ნარატივის კომბინაციას წარმოადგენდა. იგი აღწერს ეკონომიკურად შეჭირვებული აფრო-ამერიკული ოჯახის ყოველდღიურ ცხოვრებას და ოჯახის წევრების ფსიქიკური ჯანმრთელობის ასპექტებს.
ედ ბლანდის ფილმი „ჯაზის წამოძახილი“ (1959) აფრო-ამერიკული დამოუკიდებელი კინოს ნიმუშად ითვლება, რომელშიც ჯაზი აფრო-ამერიკელების კულტურული იდენტობისა და მსოფლიო მნიშვნელობის მოვლენადაა აღნიშნული. რეჟისორმა 60 მოხალისის მეშვეობით შავი კვარტლების ყოველდღიური ცხოვრების სცენების რეკონსტრუირება შეძლო. ფილმში მოცემულია ინტერვიუები ჯაზორკესტრის ხელმძღვანელთან, კომპოზიტორთან, ინსტრუმენტალისტთან. საზოგადოებაში ფილმისადმი არაერთგვაროვანი დამოკიდებულება არსებობდა, ამიტომაც პრემიერის დღეს ფილმის პრეზენტაციის მოწინააღმდეგეებმა არეულობა მოაწყვეს, პოლიცია კი იძულებული იყო წესრიგი დაემყარებინა.
წელს აშშ ემზადება ამერიკის ისტორიაში ერთ - ერთი საკვანძო თარიღის, ვაშინგტონზე მარშის 50 წლისთავის აღსანიშნავად. ნახევარი საუკუნის წინ 1963 წლის 28 აგვისტოს ამერიკის დედაქალქში შედგა ამერიკის ისტორიაში ერთ - ერთი ყველაზე მაშტაბიანი პოლიტიკური მიტინგი, რომელიც აფრო - ამერიკელებისთვის სამოქალაქო და ეკონომიკურ უფლებებს მოითხოვდა. სწორედ ამ დღეს, მართინ ლუთერ კინგმა ლინკოლნის მემორიალის წინაშე 250 ათასი ადამიანის თანდასწრებით (შეკრებილთაგან 70-80 პროცენტი შავკანიანები იყვნენ, დანარჩენნი კი - თეთრკანიანები) მისი ცნობილი სიტყვა „მე მაქვს ოცნება“ წარმოთქვა.
კინორეტროსპექტივა „სიმწვავის დრო: სამოქალაქო უფლებების მოძრაობის კინო“, ერთის მხრივ, ქვეყნის ისტორიის დოკუმენტურად ამსახველი ფორუმია და, მეორეს მხრივ, სკოლის მოსწავლეებისთვის, სტუდენტებისთვის თუ ნებისმიერი დაინტერესებული პირთათვის ძლიერი პროფესიონალი და საინტერესოდ მოსაუბრე ისტორიკოსი პედაგოგიც.
24საათი 23.08.13
No comments:
Post a Comment