ლადო ფოჩხუა: აღმოჩნდა, რომ დიდი სამყაროს ნაწილად ყოფნა მტკივნეული და შიშისმომგვრელია

ლადო ფოჩხუა სოხუმელია. ომის შემდეგ წყნეთში მხატვართა სახლში ცხოვრობდა. მერე აშშ–ში, მერე უნგრეთში და ახლა ისევ ამერიკაში დაბრუნდა. მხატვარია, ფოტოგრაფი, წერს ესეებს და ქართულ მედიაში აქვეყნებს და კიდევ – კოლუმბიის უნივერსიტეტი მას ქართულ მხატვრობაზე ლექციების წასაკითხად იწვევს. ისე დაემთხვა, რომ თბილისში ეროვნული გალერეის დარბაზებში მისი ფოტონამუშევრების გამოფენა სახელწოდებით „ქართული მელანქოლიის ისტორია“ გაიმართა; ოკეანის გადაღმა კი ნიუ იორკის შტატში ბრუკლინში მოქმედ გალერეა (ლადო იმ მხატვართა რიცხვშია, ვინც ამ გალერეას ფლობს) სახელწოდებით Brooklyn Box –ში მისი პოსტრმოდენისტული ნახატები გამოიფინა, ამავე დროს მან კოლუმბიის უნივერსიტეტში წაიკითხა ლექცია „ქართული საბჭოთა რეალიზმის სახე 1919-1991 წლებში მხატვრობაში და დიზაინში“. ბრუკლინურ ექსპოზიციაზე გამოიფინა ლადო ფოჩხუას ფიგურატიული ნამუშევრები, რომლის თემა იყო იმპერიის დაცემა. როგორც თავად ამბობს, ალბათ, მესამე ქართველი ხელოვანია (გუდიაშვილისა და კაკაბაძის შემდეგ), რომლის ნამუშავრებსაც დ. შევარდნაძის სახელობის ეროვნულმა გალერეამ მხატვრის სიცოცხლეშივე დაუთმო დარბაზები. თბილისისა და ნიუ იორკის გარდა ლადო ადრე რუსეთში, აზერბაიჯანში, ბუდაპეშტში, ლაიპციგში, პრაღის ბიენალეზეც გამოიფინა. თუმცა იმასაც აღნიშნავს, რომ ეს თბილისური გამოფენა იმიტომაც გახდა შესაძლებელი, რომ იგი აშშ–ში ცხოვრობს და გამოფენა, რომელიც „არტისტერიუმის“ ფარგლებში მიმდინარეობდა, აშშ–ის საელჩოს ხელშეწყობით გაიმარათა.

წყნეთში ცხოვრების დროს, 11 წლის განმავლობაში – 1993 წლიდან ვიდრე 2004 –მდე – ლადო ფoჩხუა საბჭოთა ფოტოაპარატებითა და თბილისში მშრალ ხიდზე ნაყიდი უხარისხო, იაფფასიანი ფირებით იღებდა იმ ადამიანთა ყოვლედღიურობას, რომელთა გვერდით ცხოვრობდა, იღებდა დევნილთა ყოფას, რომელიც მოგვიანებით შავ – თეთრი ფოტოების მელანქოლიურ ექსპოზიციად, სლაიდ შოუდ გადაიქცა. ექსპოზიციის შემადგენელი არ იყო მხოლოდ თავად ფოტოები, არამედ ტექსტები, ინსტალაციები. ამბობს, რომ ნამუშევრის არანჟირება აშშ–ში ისწავლა, ეს ფოტოები კი მისი ცხოვრების ნაწილია და თვლის, რომ ხელოვნება ცხოვრებისეული მოვლენებისგან უნდა იბადებოდეს და არ უნდა იყოს სალონური. “ერთია, როცა ხატავ სენტიმენტს, მაგალითად, მოხუც ქალს, რომელიც ცეცხლთან ზის და აფხაზეთში დაღუპულ შვილს იხსენებს. ამგვარი ნამუშევარი სალონურია და მეორეა, როცა დევნილობის ყოველდღიურ ყოფას იხსენებ, როგორც ქრონიკას. ახლა ჩემი ცხოვრების ამ ეტაპს მშვიდად ვიხსენებ. ადრე ვწუხდი, რომ სამუშაო ფოტომასალა უხარისხო მქონდა, ახლა კი მიხარია კიდეც, რომ სწორედ ასეთ მასალას ვიყენებდი“.

კოლუმბიის უნივერსიტეტში ლექციის შემდეგ ჩვენი საუბარი ქართულ სალონურ/არასალონურ ხელოვნებასა და ქართულ რეალურ და ფსევდო სოცრეალიზმს შეეხო, ასევე მსოფლიო ხელოვნებაში ქართული მხატვრობის ადგილს. ლექციას, რომელიც, როგორც ლადო ამბობს, „თავისთვის გააკეთა, რადგანაც თუ შენ სხვები არ დააინეტერესე, თავად შენით არავინ დაინტერესდება“, ძალიან საინტერესო ფაქტობრივი მასალაც ახლდა: ქართველი მხატვრების ნამუშევრების ალბომებიდან რეპროდუქციების ჩვენებიდან დაწყებული ლადოს მიერ თბილისის ქუჩებში „ბენქსის სტილში“ ერთ–ერთი სახლის კედელზე დახატული სტალინის ფოტოთი დამთავრებული. სხვათა შორის, ამ ლექციის შემდეგ და მანამდეც, ლადო ფოჩხუას ლექციებითა და ნახატებით მისი ვებ საიტის (http://ladopochkhua.tumblr.com) საშუალებით საზღვარგარეთ მცხოვრები არაერთი მხატვარი თუ სამხატვრო კოლეჯის სტუდენტი დაინტერესდა. ჩვენი საუბარი კი, ბუნებრივია, სოცრეალიზმის ქართული თავისებურებების განხილვითა და ლადო გუდიაშვილით დავიწყეთ.

–საქმეც იმაშია, რომ საქართველოში ნამდვილი სოცრეალიმზი ვერ შეიქმნა.– ამბობს ლადო. – რუსეთში ბევრ მუზეუმში იყო და არის სოცრეალიზმი, მათ შორის, ტრეტიაკოვის გალერეაში, საქართველოში კი მხატვრობაში ძალიან მცირედი გამონაკლისის გარდა, ფაქტობროვად, სოცრეალიზმი არც არსებობს.

–გუდიაშვილი სოცრალისტს შეიძლება მივაკუთვნოთ?

–გუდიაშვილი იყო კანონიკური ხელოვანი, მას 1970–80 იან წლებში ფილმებში იღებდნენ. იგი არ იყო სოცრეალისტი, თუმცაღაა სოცრეალიზმის ქვეშ მუშაობდა. აი, რუსეთს კი თუ შეიძლება ასე ითქვას, 100 პროცენტიანი სოცრეალისტი მხატვრები ჰყავდა და ზოგიერთი მათგანი დიდი მხატვარიც იყო. მაგალითად, გერასიმოვი და გრაბარი. ჩვენ კი ამგვარი მაშტაბის სოცრეალისტები ნამდვილად არ გვყავდა.

–რატომ? განა ამის ყველა პირობა არ გვქონდა?

–როგორც ჩანს, ქართველებს ნაცისტური ხელოვნება არ გვინდოდა. იგი „ვერ გავქაჩეთ“.

–თუმცაღა, მაგალითად, პარიზელმა კაკაბაძემ სოცრეალიზმს ვერ აუარა გვერდი.

–კაკაბაძე ავანგარდისტი იყო და აბსტრაქციონისტი, მაგრამ როცა პარიზიდან საქართველოში ჩავიდა, სოცრეალისტური ნახატების ხატვა დაიწყო. მაგალითად, „ფოთის პორტი“ და ა.შ. მაგრამ იგი კარგი მხატვარი იყო და სწორედ ამის გამო „ვერ გაქაჩა“ სოცრეალიზმის ის სრულიად საზიზღრული „არტი“, როგორიც კომუნისტებს უნდოდათ. სოცრელიაზმი სტალინისა და ლენინის იმიჯების პროპაგანდას გულისხმობდა, მაგრამ კაკაბაძე ინტელექტუალიც იყო და ამიტომაც სოცრეალიზმი მას სრულად „ვერ დაეუფლა“. მაგალითად, თამარა აბაკელია, დინარა ნოდია სოცრეალისტები იყვნენ, თუმცაღა, თუ შეიძლება ასე ითქვას, მხატვრების უმეტესობა მაინც უფრო ქართველი სენტიმენტალისტები არიან, რომლებიც ცდილობდნენ "სოცრეალისტი ლიდერი" ამ სენტიმენტალურ გარემოში ეჩვენებინათ. ზოგადად ქართული სოცრელიზმი ძალიან უცნაური ფენომენი იყო. ვფიქრობ, საქართველოში ქართული სოცრელიაზმის გამოფენა აუცილებლად უნდა გაკეთდეს. არქივებიდან ჩვენი წარსული უნდა ამოვიღეთ და გამოვფინოთ.

–ლექციაში თქვენ ქართული მხატვრობის ბოჰემაც და მარგინალებიც ახსენეთ.

–შევეცადე წინა საუკუნის ქართველი მხატვრები ქრონოლოგიურად დამელაგებინა. გუდიაშვილი, პარიზის პერიოდის მხატვრები, მერე პარიზიდან დაბრუბულების ნამუშევრები, ბოჰემური ავთო ვარაზი. თუმცაღა მე უფრო მარგინალები მაინტერსებს. ავთო ვარაზი კი მიღებული მხატვარი იყო, იგი მუზეუმში მუშაობდა. და, ალბათ, მუზეუმის პარტკრებებზეც დადიოდა, თუმცაღა სადღაც სარდაფში თავის ცნობილ კოლაჟებსაც აკეთებდა. კაკაბაძეც აშკარად ცდილობდა, რომ მაშინდელ მეინსტიმში ჩამჯდარიყო. ერთ–ერთ ნახატზე უკვე ნამუშევრის დამთავრების შემდეგ რამოდენიმე ხანში ჯერ სტალინი, მერე – ბერია დაიტანა. მერე ბერიაც წასაშლელი გაუხდა. ტოტალიტარული სამყაროები ხომ სწორედ ამგვარი სქემითაა მოწყობილი. დღეს ერთია მტერი, ხვალ – სხვა. სტალინი მიახატა, სტალინი წასაშლელი გაუხდა; ბერია მიახატა, ბერიაც წასაშლელი გაუხდა. უნდა აღინიშნოს, რომ ვიზუალურად კაკაბაძე უფრო გამბედავი იყო, ვიდრე სხვები. მაგრამ ის იყო ნამდვილი მხატვარი და პრობლემას, არსებულ კონფლიქტს ვერ ხედავდა. იგი ფიქრობდა: მე კარგად ვაკეთებ ჩემს საქმეს და ამიტომ რატომ უნდა არსებობდეს აღქმის პრობლემა? არადა პრობლემა არსებობს. რადგანაც არსებობს ორი რამ: მხატვრის მიერ საკუთარი ნახატის აღქმა და სხვა ადამიანების მიერ ნახატის აღქმა. მაგალითად, თუ კაკაბაძე დახატავდა ლენინს ცოცხალი პეიზაჟის ფონზე, სხვები ამ დროს ფიქრობდნენ, რომ სწორედ პეიზაჟია აბსტრაქცია. დღეს ამგვარი კონფლიქტი ლედი გაგას თაობისთვის აბსოლუტურად უცხოა. ჩემი თაობის ადამიანებს კი ეს კონფლიქტი აინეტერესებთ და მე სწორედ ამ პრობლემის აქტუალიზება მინდა.

–თუმცა საქართველოს ჰყავდა, ასე ვთქვათ, არც ისე კარგი ოსტატები, მაგრამ – კარგი სოცრეალისტები.

– ჰყავდა. მაგალითად, ასეთი იყო ვალერიან სიდამონ ერისთავი, რომლის სულისკვეთება სოცრეალიზმი ჩარჩოებში სრულად ჯდებოდა. თუმცაღა იგი მთლად სოცრელისტიც არ იყო, მაგრამ ისე ხატავდა, რომ ერთი რამ ნამდვილად ჩანდა: იგი გულით ბოლშევიკი იყო. სხვათა შორის, მხატვრებს შორის ბევრი იყო ბოლშევიკი და მემარცხენე.

აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ სოცრეალიზმი კარგ ოსტატობასაც მოითხოვდა. სიდამონ ერისთავი სიკვდილამდე სკოლის მასწავლებლად მუშაობდა და, ფაქტობრივად, უსახელო მხატვრად გარდაიცვალა. ზოგადად კი ქართული ხელოვნების პრობლემაც სწორედ ესაა, მას არა ჰყავს თანმიმდევრული მხატვარი, თუ არ ჩავთვლით, მაგალითად კარლო კაჭარავას, რომელსაც სტაბილურად თავისი სტილი ჰქონდა, ერთ სტილს მიჰყვებოდა. სამწუხაროდ, ცოტაა ამგვარი ქართველი მხატვარი. ბევრი სტილიდან სტილში დახტის. მე არ ვამბობ, რომ ეს ცუდია, მაგრამ დასავლეთში ასეთი რამ არაა მიღებული. აი, მაგალითად კაკაბაძეც ასეთი იყო. იგი აბსტრაქციონისტიც, რეალისტიც, თეატრის მხატვარიც იყო.

–იყვნენ, ალბათ,ისეთებიც, რომლებმაც დამყაყებულ საბჭოურ სტილს უღალატეს.

–რასაკვირველია. აი, მაგალითად, ოთარ ჩხარტივილი და მისი „ჯინსები“. იგი არის არის ცუდი მხატავრი. მის ალბომში ნამუშევრების უმეტესობა ძალიან საინტერესოა და ძალიან კარგია. კარგში კი ვგულისხმობ ხაზს, ზოგიერთ ფერწერულ ნამუშევარს, თუმცა მისი კოლაჟებისადმი ძალიან კრიტიკულად ვარ განწყობილი. აი, მისი „ჯინსები“ კი მართლაც მაგარია. და, აი, რატომ: დასავლეთისთვის გაუგებარი იყო, რატომ გახდა ჯინსები ფუფუნების საგანი და ფეტიში. ჯინსები, ვთქვათ, ამერიკაში შეიძლება გეყიდა 30 დოლარად, ხოლო აშშ –ში 14–15 დოლარი ადამიანმა საათში შეიძლება გამოიმუშავოს. ვთქვათ, დეტროიტელ მუშას ორი საათის მუშაობით ჯინსის შარვალი შეეძლო შეეძინა. სსრკ–ში კი ჯინსის შარვლები მთავარი ფეტიში იყო; ადამიანები დარბოდნენ სპეკულიანტებთან, რომელებიც შარვალს ძალიან ძვირად აფასებდნენ და იმისთვის, რომ საბჭოელს ეს ფეტიში ეყიდა, მას ლამის 5 თვის ხელფასი უნდა დაეგროვებინა. სსრკ დახურული ქვეყანა იყო. იგივე მოხდება მაგალითად ჩრდილოეთ კორეაშიც. იქ რომ რაიმე დასავლური პროდუქტი შეიტანონ, უმალვე დაიწყება ამის ფეტიშიზაცია. უბრალოდ, ჩრდილოეთ კორეის მესვეურები საბჭოელებზე უფრო „ჭკვიანები“ აღმოჩდნენ. არაფერს უშვებენ დასავლეთიდან. სსრკ–ში საზღვრების ჩაკეტილობის მიუხედავად გარკვეული პროდუქტები რაღაცნაირად მაინც შემოდიოდა.

–თქვენ ახსენეთ რუსულ მხატრობაში ე.წ.. მკაცრი სტილი...

– ჰო, ეს სტილი, რომელიც საქართველოში უგემოვნო სენტიმენტალისტებს ზურაბ ნიჟარაძესა და ედმუნდ კალანდაძეს ჰქონდათ. მაგალითად, ელენე ახვლედიანი დიდი ნახატები სალონურია. სამწუხაროდ, ელენე ახვლედიანი პარიზიდან სსრკ–ში ჩამოსვლის მერე ვერ განვითარდა. არადა სსრკ–ში რა განვითარებაზე შეიძლებოდა საუბარი? რასაკვირველია, პარიზიდან დაბრუნებულ ლესბოსელს კაგებე უთვალთვალებდა. სექსი მაშინ კომრომატი იყო, ადამიანებს სექსზე იჭერდნენ. ელენე ახვლედიანი მოღვაწერობის ხანა კი არა, მე მახსოვს 1970– იანებში, როცა პატარა ვიყავი, კაგებეს შენობასთან როცა უნდა ჩამევლო, ქუჩის მეორე მხარეს გადავდიოდი. წითელი რეპრესიების მერე კი ამოქმედდა ხელოვანების მოსყიდვის კაგებეშნიკური სხვა სქემები, რომელიც დღემდე კარგად მუშაობს. შეიქმნა შემოქმედებითი მოღვაწეობისთვის შეუფერებელი ფონი.

–ლექციიდან გამომდინარე, როგორც ჩანს, ქართველი მხატვრებიდან თქვენ ყველაზე მეტად პეტრე ოცხელი მოგწონთ.

–ოცხელი მართლაც მომწონს. ის ძალიან ევროპელია, ამავდროულად ქართველიცაა და ფაქიზი მხატვარიც. მისი ნახატები ძალიან კარგი ოსტატობითაა შესრულებული, თითოეული ნახატი თავის თავზე საუბრობს. თან მაქვს აქვს შესამჩნევი სტილი – ევროპული, თანამდეროვე. 1920–იან წლებში მიღებული სტილი იყო არტდეკო, რომელიც იმ დროისთვის ყველაზე თანამედროვედ ითვლებოდა: მოზაიკა, არქიტექტურა. ეკლესიებიც კი არტდეკოს სტილში იგებოდა. ოცხელი თავისი არტდეკოთი თანამედროვე კი არა, თავის დროს ასწრებდა კიდეც. აქვე აუცილებლად უნდა აღინიშნოს ლადო გრიგოლია, როგორც საქართველოსთვის ძალიან მნიშვნელოვანი მხატავრი. იგი მინიმალისტია და არასალონური, მას მისი მიმდევრები, მოსწავლეები ჰყავდა. ის წიგნის ცნობილი დიზაინერი, მოქანდაკე, გრაფიკოსი იყო. გრიგოლიას ხელოვნება იმის მაგალითია, თუ როგორ ცვლის ერთი ადამიანის ხედვა სხვა ადამიანისას, როგორ ცვლის ესთეტიკას– ვგლისხმობ წიგნის გაფორმების ესთეტიკას. მე მომწონს გრიგოლიას მხატვრული ხედვა, იგი, მინიმალისტური მხატვარია და არაა სალონური. ლადო გრიგოლია გენიალური მხატვარია, რომლის შესახებაც ძალიან ცოტა ვინმემ თუ იცის. ანდა თუნდაც სერგო ქობულაძე. მე ვთვლი, რომ იგი ასევე გენიალური მხატვარი იყო. მან "ვეფხისტყაოსანი" დაასურათა და თან ეს სერია იყო XII საუკუნეში მოთხრობილი აღმოსავლური ამბის XVI საუკუნის რენესანსული მხატვრის მიერ დახატული/გათამაშებული. ქობულაძე სხვადასხვა პრემიების ლაურეატი იყო, ყველაფერი ჰქონდა, მაგრამ ლენინს არ ხატავდა. რჩებოდა იტალიელ მანიერისტ, რენსნასნი პერიოდის მხატვრად.

– იმდროიდელი მეინსტრიმიდან ამოვარდნილი იყო?

– შეიძლება ითქვას, რომ ქობულაძემ თავისი ნიშა მოძებნა. რუსული ეპოსის ძეგლი „სლოვო ო პოლკუ იგორევე“ გააფორმა. ეს ის ტექსტი იყო, რომელსაც რუსულ სკოლებში ოფიციალურად არ ასწავლიდნენ. იყო ძალიან საინტერესო მხატვარი.მის ნახატებში არაფერი იყო დისიდენტური, მაგრამ იმდოინდელი მხატვრებიდან მაინც ძალინ გამოირჩეოდა.

–მხატვრობაში ეზოპეს ენის გამოყენება შესაძლებელია?

–არა მგონია. ეზოპეს ენა კარიკატურისთვისაა კარგი. მხატვრობა, მუსიკა და ფოტოგრაფია მძიმეწონიანი ხელოვნებაა. კინემატოგრაფსა და ლიტერატურაში კი ეს შესაძლებელია. მხატრვობაში კი იუმორისტულ ენას ვერ შენიღბავ. უგემოვნობაა, მაგალითად, იუმორი მუსიკაში. სენ სანსის მიერ ცხოველების თემის გადათამაშება ძალიან ცუდია.

–თეატრში?

–არ მიყვარს ქართული თეატრი, რადგანაც იგი საქართველოში უფრო მეტია, ვიდრე თეატრი. ქართული თეატრი ძალიან თეატრალურია, მსახიობები ძალიან ხელოვნურები, არაბუნებრივები არიან. ამ საკითხრის სხვაგვარად განვიხილვაცაა შესაძლებელი. რა აირჩიეს ქართველებმა? აღმოჩნდა, რომ ქართველებისთვის უფრო მისაღებია ნახევრად დახურულ ქვეყანაში ცხოვრება და დასავლეთის არეკლილ სინათედ დანახვა, ვიდრე თვალის პირდაპირ გაუსწორება. და თუ ქვეყანა მართლაც ღია იქნება, გაიხსნება და მართლაც გახდება დასავლური სივრცის ნაწილი (ეს ვიზების გაცემასაც ეხება), უფრო მეტი ადამიანი ისწავლის, ივლის დასავლეთში, დასავლეთზე არსებული მცდარი წარმოდგენებიც შეიცვლება. მძიმე და რთულია დასავლეთში კარიერის გაკეთება, მაგრამ როცა შენ ნახევრად დახურულ ქვეყანაში ცხოვრობ და ვერ გადიხარ საზღვარს იქით, დასავლეთზე მაშინვე ლეგენდები და მითები იქმნება. გვახსოვს, რომ რუსთაველის თეატრი ინგლისში წავიდა გასტროლებზე და წარმატბით გამოვიდა. გასაგებია, რომ კარგი კრიტიკა დაიმსახურა, მაგრამ როდემდე უნდა იამაყო წარსულით, 1–2 სპექტაკლით და თან გაიძახოდე იმას, რომ რუსთაველის თეატრს ლამის მთელი მსოფლიო ეთაყვენება? არადა არც არავინ იცნობს მას.

–რატომ? რუსეთში იგი პოპულარულია.

–არა, რუსებთანაც – არა.

პრობლემა იმაშია, რომ ადამიანებს ეშინიათ შორს გახედვის, რადგანაც საკუთარ სახლში თუ უკვე არსებულ ჭაობში ცხოვრება უფრო მოსახერხებელია. სოცრეალიზმი იყო დახურული ხელოვნება. არადა ამ დროს სამყაროში ხომ სულ სხვაგვარი ხელოვნება ვითარდებოდა. წინა საუკუნის 50 – 60 –იანებში წარმოიშვა პოპარტი, მინიმალიზმი, სხვადასხვა სტილები და კონფიგურაციები, სხვადასხა გაერთიანებები. წარმოიშვა კონცეპტუალური ხელოვნება და ამის შესახებ სსრკ–ში არაფერი იცოდნენ. საზღვრები დახურული იყო. ადამიანები კი ხატავდნენ და ხატავდენენ რეალისტურად. პირადად იმას რაც კარგია და ოსტატურია, მე მხარს ვუჭერ. მაგრამ მხატვრები იმასაც ცდილობდნენ, რომ ადამიანებისთვის გასაგებ ვიზუალურ ენაზე შეექოთ კომუნისტური პარტია და პარტიული საქმეები. ამიტომაც იყო ეს დახურული სისტემა, ამიტომაც არის ქართული ხელოვნება ღრმა კრიზისში. ის, რასაც ხელოვნებას უძახიან თბილისში, ძალიან პატარა გამონაკლისით, არის სალონური. მაგალითად, ირაკლი ფარჯიანი. მე არ ვსაუბრობ თავად ოსტატობაზე, არამედ სტილზე. ასეთ სალონურ ნამუშევარს ნიუ იორკში ვერ გამოდებ და სწორედ ამ სალონურობა/არასალონურობის გაუაზრებლობაა პრობლემა. როგორც კი ჩნდება ადამიანი, რომელსაც თავისუფლების ქარის შემოტანა შეუძლია და რომელსაც უნდა, რომ ქართული ნარატივი მსოფლიო ნარატივის ნაწილად გახადოს, მას მაშინვე კლავენ. გავიხსენოთ თუნდაც, რა ობსტრუქცია მოუწყვეს აკადემიის მაშინდელ რექტორს, ამერიკაში მუშაობის გამოცდილების მქონე ირინა პოპიაშვილს, რომელსაც ცვლილებების შეტანა უნდოდა. იგი მალევე გააძევეს და მის მაგივრად დანიშნეს დარბაისელი, თბილისელი ქალი. ესა სწორედ პრობლემა. საქართველოში ხელოვნებაშიც კი არ უნდათ, რომ თანამედროვე სამყაროს ნაწილი გახდნენ.

–და როგორია იყო ამ სამყაროს ნაწილი?

– აღმოჩნდა, რომ დიდი სამყაროს ნაწილად ყოფნა მტკივნეული და შიშისმომგვრელია. მტკივნეულია. რადგანაც თურმე არსებობს მინერალური წყალი, რომელიც ჩვენს მინერალურს სჯობს; არის პორტუგალიური ან ფრანგული ღვინო, რომელიც ქართულ ღვინოს სჯობს; ხაჭაპური შეიძლება ვინმეს არ მოეწონოს და სუში ამჯობინოს; არსებობს ირაკლი ფარჯიანზე უკეთესი, ლუსიან ფროიდი და ფრენსის ბეკონი. ჰოდა, აღმოჩნდა, რომ ამ დიდ სამყაროში ყოფნის გვეშინია. ფეხბურთს ვეღარ ვთამაშობთ; ომს ვერ ვიგებთ, ხატვაც დიდად არ გამოგვდის, კარგი მწერლის წიგნს ისე ვერ გადავთარგმნით/გავაპიარებთ, რომ მკითხველი მივიზიდოთ; ნობელიანტი არა გვაყვს. ნობელი კი არა, შნობელსაც (არსებობს ასეთი პრიზი–ი.მ.) არავინ გვაძლევს, "პროვინციული პროდუქტი" არავის უნდა. თან საკუთარ ქვეყანაში საშინელებები დავატრიალეთ და აღმოჩნდა, რომ არავისზე, ასე ვთქვათ, უკეთესები კი არა, უარესებიც აღმოვჩნდით... და ამიტომ ისევ უკან მოსკოვში გვინდა დაბრუნდეთ, კრემლში და სადაც ამბობენ: "ოი, სუხიშვილი ხარაშო", "ოი, ხაჩაპური ხარაშო"... რასაკვირველია, ინდივიდულების დონეზე კარგი მხატვრები არიან, ახალგაზრდები, მაგრამ ზოგად სურათს ეს არ ცვლის. ფაქტია, რომ ჩვენ გვეშინია ღია და დიდ სამყაროში გასვლის.

– და ამ შიშის გამოა ეს სალონურობაც?

–სალონური მხატვრობა არის თბილი, ლამაზი, კარაგ გაკეთებული და გაყიდვადი ხელოვნება. ანუ სალონურ ხელოვნებაში არაა საუბარი არსებულ რეალობაზე. სალონური ხელოვნება არის ის, რაც სამყაროს ალამაზებს. მაგალითად, გვიანი გუდიაშვილი სალონურია, თუმცაღა კიდევაც რომ სალონური იყოს, გუდიაშვილს აქვს თავისი ნერვი, იგი რაღაცას ყვება. აქვს სოციალური თემა, მაგალითად, კინტოები, მეძავები, ქრისტინე. მაგრამ მაინც: სალონური ხელოვნება სიცოცხლიდანაა ამოვარდნილი, არადა თანამედროვე ხელოვნება სულ სხვანაირია დღეს. კონსერვატიულ ადამიანებს და ამ შემთხვევაში მე ხელოვანებს ვგულისმობ, აშინებთ თავიანთ პოზიციებთან განშორება და ესაა სწორედ განვითარების შემაფერხებელი მნიშვნელოვანი ფაქტორი.

"საქართველოს რესპუბლიკა"

11.03.14