თემურ იაკობაშვილი: "თუ ჩვენ ძლიერები არ ვიქნებით, ვერანაირ მოლაპარაკებებს ვერ ვაწარმოებთ"

ინტერვიუ აშშ-ში საქართველოს ყოფილ საგანგებო და სრულუფლებიან ელჩთან

თემურ იაკობაშვილთან


- ბატონო თემურ, წელს 4 წელი შესრულდა ამერიკა-საქართველოს სტრატაგიული პარტნიორობის ქარტიის დადებიდან. როგორ შეაფასებით მის ეფექტურობას?

- შეიძლება ითქვას, ქარტია აქტიურ ფაზაში გადავიდა. მის სამუშაო ჯგუფებში უკვე კონკრეტული მიმართულებებით მიმდინარეობს მუშაობა და გარკვეული სახის პროგრესიც მიღწეულია, რომელიც არსებობს არამარტო ზოგადპოლიტიკური განცხადებების დონეზე, არამედ კონკრეტულ საკითხებშიც, რომელიც საქართველოს მოსახლეობას უშუალოდ ეხება: ესაა პოლიტიკური შეთანხმებები, რომელიც შედგა პრეზიდენტების ობამასა და სააკაშვილის შეხვედრის დროს და მასში, რაღა თქმა უნდა, აისახა ქარტიის საქმიანობა: ასევე გვქონდა ეკონომიკური ჯგუფის შეხვედრა, სადაც აქტიურად მიმდინარეობდა თავისუფალი ვაჭრობისა და ათასწლეულის გამოწვევის საკითხების განხილვა. ამგვარ სამუშაო ჯგუფებში განხილებოდა ნეიტრალური სტატუსის დოკუმენტებისა და აღიარების საკითხებიც. წინ გადადგმული ნაბიჯი გახლდათ საქართველოს მოქალაქეებისთვის 6-დან 10 წლამდე ვიზების გახანგრძლივება; ასევე საკონსულო საქმიანობის გამარტივება, არჩევნები, რომელიც საქართველოში დემოკრატიულად და თავისუფლად ჩატარდა. ჩატარების წესი სწორედ ამ სამუშაო ჯგუფებეში განიხილებოდა, მათ შორის საარჩევნო კოდექსი, ტელევიზია და თანამშრომლობა უსაფრთხოების საკითხებში, რაც ამერიკა-საქართველოს ურთიერთობებისთვის თვისობრივად ახალ დონეს წარმოადგენს.

-ახალი მთავრობის მიერ ბიუჯეტის შემუშავებისას უშიშროების საბჭოს დაფინანსება საგრძნობლად შეიკვეცა. რამდენად იმოქმედებს ეს გარემოება ზოგადად უსაფრთხოების სფეროს განმტკიცებაზე?

-უშიშროების საბჭოს დაფინასნება უშუალო კავშირში არაა უსაფრთხოების სიმყარესთან და აშშს-თან თანამშრომლობასთან. ამ ორი თემის ერთმანეთთან დაკავშირება რთულია. ქვეყანაში თავდაცვისა და სხვა სამინისტროებს ადეკვატური ბიუჯეტი უნდა ჰქონდეთ. მნიშვნელოვანია, რომ სწორედ ამერიკელები იქნებიან ჩვენი პარტნიორები ამ მიმართულებით, არა მარტო ჩვენის ჯარის გაწვრთნისა და აღჭურვის, არამედ ზოგადად ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობის განმტკიცების სფეროშიც. სამინისტროს შიგნით კი რა მიმართულებებით წარიმართება პროცესი, ამას, ალბათ, თავდაცვის სამინისტრო დეტალებში განიხილავს. ხოლო უშიშროების საბჭო ამ პროცესში მანამ იქნება ჩართული, სანამ საკონტიტუციო ცვლილებები ძალაში შევა. ეს კი იმას მოიაზრებს, რომ მომავალი საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ ძალაუფლება გადაინაცვლებს პარლამენტისა და პრემიერ-მინისტრის ხელში. შესაბამისად, ისეთი სფეროები, როგორიცაა საგარეო საქმეები და უსაფრთხოება, პრემიერ-მინისტრს დაექვემდებარება.

-დათუ უშიშროების საბჭოსთან ქვეყნის უსაფრთხოების თემა არ იყო დაკავშირებული, მაშინ რაში იხარჯებოდა საბიუჯეტო თანხა?

- უსაფრთხოება ვიწროდ არ უნდა გავიგოთ. მასში მხოლოდ იარაღის ყიდვა არ მოიაზრება. უშიშროების საბჭო განიხილავდა საკითხებს, რომელიც ღიად და საჯაროდ საერთოდ არ განიხილება. საბჭოში უმაღლესი დონის გადაწყვეტილება მიიღება და მისი მუშაობა დაკავშირებულია პრეზიდენტის აპარატთან. უშიშროების საბჭო აშშ-შიც არსებობს სწორედ იმისთვის, რათა იქ ქვეყნისთვის უმნიშვნელოვანესი და კრიტიკული საკითხები განიხილონ. სამწუხაროდ, თბილისში უშიშროების საბჭოს დაფინანსებაზე მსჯელობა ღია ფორმატით გაგრძელდა და დაპირისპირებაში გადაიზარდა. ეს ის სფერო არაა, რომელიც ნდობის ჯგუფის საზღვრებს უნდა სცდებოდეს და იმედი მაქვს, საქართველოში კომპეტენტური ნდობის ჯგუფი შეიქმნება. უშიშროების საკითხები კი მხოლოდ ნდობის ჯგუფის შიგნით უნდა განიხილებოდეს და არა გაზეთებსა და ტელევიზიაში.

- სიტყვებისადმი "ნდობა" და "კოჰაბიტაცია" ცინიკური დამოკიდებულება გაჩნდა. გარდა ამისა, ახლანდელმა საგარეო საქმეთა მინისტრმა არაერთხელ განაცხადა, რომ ნაცმოძრაობის წარმომადგენელი ელჩების საქმიანობა პოლიტიზებული იყო და ამიტომაც ისინი უნდა შეიცვალონ. თუმცა,თავდაპირველად განაცხადა, რომ მხოლოდ 1-2 ელჩი დატოვებდა თავის პოსტს. რას უნდა ნიშნავდეს ქვეყნის საგარეო უწყების ჩინოვნიკის პოლიტიზება?

- მოქმედი ელჩისგან მინისტრის სიტყვების შეფასება არასწორი და არაკორექტული იქნებოდა. ამიტომ მე უბრალოდ შემდეგს მოგახსენებთ: ქ-ნ მაია ფანჯიკიძე ბრძანდებოდა აშშ-ში საქართველოს საელჩოში და საკუთარი თვალით ნახა, თუ როგორ მუშაობს ჩვენი საელჩო. და თუ მას იმგვარი მოსაზრება ჰქონდა, რომ საელჩო პოლიტიზებულია, მას მიეცა იმის საშუალებაც, რომ გაებათილებინა ეს შეხედულება. საელჩო პირველ და მეორე რიგში მხოლოდ საქართველოს ემსახურება. თუმცა გასაკვირი სულაც არაა ის, რომ, როცა ხელისუფლება იცვლება, დასაშვებია ელჩებიც შეიცვალონ და ამიტომაც მივიღე ამ პოზიციის დატოვების გადაწყვეტილება. მხოლოდ მე ვტოვებ საელჩოს, დანარჩენი შტატი კი უცვლელი რჩება. ეს ნორმალური პროცესია. არჩევნების შემდეგ კი, ვიმეორებ, მნიშვნელოვანია ნდობის ჯგუფი გაძლიერდეს. არჩევნების ჩატარება დემოკრატიული პროცესის კარგი დასაწყისი იყო და ასევე კარგად უნდა გაგრძელდეს. აქ, ალბათ, საუბარია პოლიტიკის გატარებაზე და არა ელჩების პოლიტიზებაზე. ახალ პრემიერ-მინისტრს თავისი პოლიტიკის გატარება სჭირდება - ანუ ის ხალხი, რომელსაც ის ენდობა. თუ ამ კუთხით საუბრობს ქ-ნი მაია, ეს ჩვენთვის სავსებით გასაგებია. ეს პროცესია. სამწუხაროდ, საქართველოში ისე ესმით, რომ როცა პოლიტიკაზეა საუაბრი, მაინცდამაინც შიდა პოლიტიკა, ან რომელიმე პოლიტიკური პარტიის წევრის მოქმედებაიგულისხმება. რამდენადაც ვიცი, ელჩების უმეტესობა არც იყო ნაციონალური მოძრაობის წევრი და აქედან გამომდინარე, მათი დაკავშირება "პოლიტიზებასთან", ალბათ, რაღაც პოლიტიკის გატარებას ანდა შიდა პოლიტიკურ გარჩევებს უნდა უკავშირდებოდეს.

-უფრო კონკრეტულად თუ ვიტყვით, "პოლიტიზების" საკითხი მას შემდეგ გაჩნდა, როცა დასავლურმა მედიამ ახალი ხელისუფლების მიმართ კრიტიკა არ დაიშურა და ეს პირდაპირ თუ ირიბად საზღვარგარეთ მოღვაწე ელჩებსაც დაბრალდათ.

-მსოფლიოს მასმედიის წარმომადგენლები ელჩების ჭკუაზე თუ დადიან, მაშინ ელჩებს დიდი ორდენები უნდა დავკიდოთ, რადგანაც მათ მსოფლიოს მედიით ამგვარად მანიპულირება შესძლებიათ. მე კი მიმაჩნია, რომ ვიღაც არასწორ ინფორმაციას აწვდის პრემიერს და ამ შემთხვევაში მე არ ვგულისხმობ საგარეო უწყებას, რომელიც საკმაოდ კომპეტენტურია. ხალხი, ვინც ამაზე საუბრობს, ცდილობს, შექმნილი სიტუაციიდან მარტივი გამოსავალი მოძებნოს. მე ვთვლი, რომ პრემიერს ესმის ეს. ყველა სიმინისტროს და მათ შორის საგარეო უწყებას ესმის, რომ პრობლემა სხვაა და ამას სულ სხვა ზომების გატარება ჭირდება. ეს ორი თემა ერთმანეთისგან უნდა გავყოთ. ელჩების გამოცვლა კი ტრაგედია არაა. ესაა სახელმწიფო სამსახური და დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა პოლიტიკა ტარდება. უბრალოდ, ელჩების შეცვლა ცივილიზებული ფორმით უნდა მიმდინარეობდეს. ეს პროცესი ჩვენ დავიწყეთ, იმედი მაქვს, ასეც გაგრძელდება და იგი საშინაო და საგარეო პოლიტიკის განსასჯელ საგნად არ გადაიქცევა.

- მაგრამ, რიგით ამომრჩეველს, რომელიც ხედავს პროდასავლური საგარეო კურსის ცვლილების ტენდენციას, ბუნებრივია, აწუხებს ის, თუ ვინ იქნება, მით უმეტეს, სტრატეგიული პარტნიორ ქვეყანაში საგარეო უწყების წარმომადგენელი. სხვა საკითხებთან ერთად ასევე ბევრი კითხვის ნიშანი წარმოქმნა ჟენევის ფორმატის პარალელურად რუსეთთან წარმართულმა (ზ. აბაშიძის დანიშვნა) დიალოგმა, რომელშიც უცხოელების მონაწილეობის კომპონენტი არ არსებობს. ამის გამო წარმოქმნილი შფოთი სრულიად ბუნებრივია.

-ჩვენ მხოლოდ შედეგებით და არა შფოთით უნდა ვიმსჯელოთ იმაზე, თუ რამდენად გამართლებულია ესა თუ ის პოლიტიკა. მე არ მეგულება ჭკუათმყოფელი ადამიანი, რომელსაც არ უნდა რუსეთთან ურთიერთობის დალაგება. უბრალოდ, არსებობს სერიოზული სხვაობა ძველ და ახალ გუნდებს შორის იმაზე, თუ როგორ უნდა დალაგდეს რუსეთთან ურთიერთობა. ვფიქრობ, ახალ გუნდს აქვს საშუალება, რომ ამ სფეროში თავისი პოლიტიკა სცადოს. თუმცა ვიღაც სკეპტიკურადაც შეიძლება იყოს განწყობილი. გასაგებია, რომ რუსეთთან ურთიერთობაუნდა მოწესრიგდეს,მაგრამ ეს არ უნდა მოხდეს პრინციპული საკითხების დათმობის ხარჯზე. კარგია, რომ სამოქალაქო საზოგადოება კითხვებს სვამს იმის თაობაზე, ხომ არ მოხდება პროდასავლური კურსის ჩანაცვლება ან ეროზია და ამის სადარაჯოზე ექსპერტებიც დგანან. როგორც მიღებულია მსოფლიო პრაქტიკაში, საერთშორისო თანამეგობრობაში აფასებენ სამი თვის განმავლობაში გაწეულ სამუშაოს, არჩევნების შემდეგ ახალი ხელისუფლებისთვის ბევრი ისეთი თემა გაიხსნა, რომელიც საერთაშორისო პოლიტიკას უკავშირდება. იმედი მაქვს, საქართველოს მხრიდან ყველაფერზე დროული და ადეკვატური პასუხი იქნება. ახლა კი მაინც ნაადრევია ვისაუბროთ შედეგებზე. მაგრამ ფაქტია, რომ სამოქალაქო საზოგადოება და მედია დაყურადებულები არიან და თავის კრიტიკულ მოსაზებებს ღიად გამოთქვამენ, ეს ახალი ხელისუფლებისთვის იმის ხელშემწყობი იქნება, რომ შეცდომები არ დაუშვან.

-სსრკ-შიც რუსეთთან "დალაგებული" გვქონდა ურთიერთობა, მაგრამ 20-ზე მეტი წლის დამოუკიდებლობის პირობებში პუტინი რუსეთის გუბერნიად მოგვიხსენიებს, ხოლო რეინტეგრაციის მინისტრის პ. ზაქარეიშვილის ინიციატივებს, ფაქტობრივად, რუსეთი პასუხობს. შემთხვევითი სულაც არაა, რომ არჩევნებიდან ცოტაოდენ ხანში აშშ-ს სახელმწიფო მდივანმა არსებულ საფრთხეზე საკმაოდ ხისტად მიგვითითა.

-მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციაში რუსეთის მიღებით რუსეთმა აიღო ვალდებულება, თავისი ბაზარი ჩვენი პროდუქციისთვის გახსნას. იმედი მაქვს, რომ ზურაბ აბაშიძე შეძლებს პროგრესის მიღწევას და რუსეთთან ურთიერთობის ანომალურიდან ნორმალურ მდგომარეობაში დაბრუნებას. აშშ-ს მხრიდან რუსეთთან "გადატვირთვის" პოლიტიკის წარმოებისას ხაზი გაესვა იმას, რომ ეს არ მოხდებოდა საქართველოს ინტერესების ხარჯზე და რომ დღეს ისევ არსებობს წითელი ხაზები. ეს ბატონი ზურაბისთვის ცნობილია, იგი პატრიოტია და გამოცდილი პროფესიონალი. მთავარია, რომ ამან ჟენევის ფორმატის ეროზია არ გამოწვიოს, რამაც მავანი შეიძლება კვლავ "თბილისის გუბერნიის" თემაზე ასაუბროს. ჟენევის ფორმატი უნდა შენარჩუნდეს, თავისი ორი სამუშაო ჯგუფით, რომელიც ორი მიმართულებით მუშაობს: პოლიტიკური და დევნილთა დაბრუნება. საქართველომ აიღო პასუხიმგებლობა ძალის არგამოყენების შესახებ და ასევე უნდა გააკეთოს რუსეთმაც.

-საქართველოს ისტორიას თუ გადავხედავთ, საქართველო-რუსეთის ურთიერთობაში დამდგარი შედეგები, როგორც წესი, შეუქცევადი იყო და შეცდომის გამოსწორების მცდელობა ძალიან გვიანი იყო... თორემ რობერტ სტურუას არავინ არასოდეს უშლიდა მოსკოვსა და თბილისს შორის ფრენას. ამიტომაც ნამდვილად არსებობს შფოთის მიზეზი.

-თუ ჩვენ ვსაუბრობთ ისეთ დოკუმენტზე ხელის მოწერის შესახებ, რომლის პრეცედენტი ჩვენ ადრე გვქონდა და როგორიცაა დაგომისის ან მოსკოვის ხელშეკრულება, იმედია, ამდაგვარ ხელშეკრულებასთან საქმე აღარ გვექნება. ჯერ რამენაირ დოკუმენტზე ხელის მოწერის შესახებ საუბარი ნაადრევია. ახალ ინიციატივას შანსი უნდა მივცეთ და იქნებ იგი შედეგიანად დასრულდეს. ყველა ხელისუფლების პრეროგატივაა თავისი ინიციატივები განახორციელოს და ამიტომ, ჩემი აზრით, ამ ეტაპზე მისი ხელაღებით დემონიზაცია არასწორია. ვიმსჯელოთ შედეგების მიხედვით და აქვე უნდა დავაფიქსიროთ, რომ ვერანაირი ვაჭრობა ვერ ჩაანაცვლებს აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის საკითხს.

პირადად მე დიდი ოპტიმიზმით ვარ განწყობილი რამდენიმე პრაქტიკული მიზეზის გამო და მიმაჩნია, რომ ჩვენ არ უნდა დავუბრუნდეთ ზვიადიზმის პერიოდს, როცა თვლიდნენ, რომ "ბორჯომი" და მანდარინი საქართველოს ააყვავებდა. ჩვენ არ გვაქვს ამდენი "ბორჯომი" და მანდარინი. რასაკვირველია, კარგია, რომ მოხდა ჩვენი საგარეო ბაზრის დივესრიფიცირება და, ბუნებრივია, არც რუსეთი იყო მხოლოდ და მხოლოდ ქართული ღვინის იმედად. ბაზრის დივერსიფიცირება სერიოზულ ფისკალურ ეფექტს მოგვიტანს, მაგრამ მე არ ვიცი ქვეყანა, რომელიც მხოლოდ სოფლის მეურნებით ან ტურიზმით გამდიდრებულა. ტურიზმი მნიშვნელოვანია, მაგრამ არასაკმარისი კომპონენტია. ჩვენ გვჭირდება სხვა სფეროების გაძლიერებაც. ბუნებრივია, ჯერ შიდა ბაზარია მოსაწესრიგებელი, თუნდაც სოფლის მეურნეობის მხრივ, რადგანაც სოფლის მეურნეობის პროდუქტების 70 პროცენტი უცხოეთიდან შემოგვაქვს.

-რამდენიმე წლის წინ საელჩოებში გაჩნდა საგანაცხადო ფორმები, რომელიც დევნილთათავის ქონების რესტიტუციას ეხებოდა. ბუნებრივია, ეს საზღვარგარეთ მცხოვრებ დევნილების უფლებების დაცვასაც მოიაზრებდა. რამდენად იყო ჩართული საელჩო ამ სფეროში?

-ეს გახლდათ საპრეზიდენტო პროექტის "ჩემი სახლი" ნაწილი და იგი დეოკუპაციის პროცესის ფარგლებში მოიაზრებოდა. მას მერე, რაც ოკუპაცია აღიარებული ფაქტი გახდა, ეს საკითხი უკვე სხვა ჭრილიში განიხილება. მთავარია, ქართულ-რუსულ დიალოგში დევნილების დაბრუნებისა და მათი ქონებრივი უფლებების საკითხი არ დაზარალდეს. რუსეთი დიდი ხანია ამას ცდილობს, მაგრამ გაეროში ქართული დიპლომატია წარმატებით მუშაობდა შესაბამის რეზოლუციებზე და არ უნდა დავუშვათ ამ საკითხის ხელახალი განხილვა. პროექტის კურაცია კი თბილისში მიმდინარეობს და საქმეები განიხილება, როგორც უშუალოდ განცხადების ასევე ონლაინ ფორმის შევსების საფუძველზე.

-გაერო, თუ შეიძლება ასე ითქვას, აფხაზეთის პრობლემას კურირებდა, ეუთო კი - სამხრეთ ოსეთის. 2008 წელს რუსეთმა საქართველოში ეუთოს მისიის მოღვაწეობა დაბლოკა...

-სამწუხაროდ, რუსეთმა ვეტოს უფლება გამოიყენდა, მაგრამ მნიშვნელოვანია ის, რომ ჩვენ ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისია გვყავს, რომელიც ძალიან მნიშვნელოვანია ევროპის პოლიტიკის გატარებისთვის, ჟენევის ფორმატისთვის, იმის დაფიქსირებისთვის, რომ ეს არის კონფლიქტი საქართველოსა და რუსეთს შორის, რომ რეგიონში არსებობს ე.წ. გაყოფილი მოსახლეობა: ერთი, რომელიც ოკუპირებულ ტერიტორიაზე ცხოვრობს და მეორე, რომელიც გამოგდებულია. იმავე ტერიტორიაზე კი მშვიდობის "გარანტები" რუსი ჯარისკაცები არიან. უსაფრთხოების საკითხებზე საუბრისას სასაუბრო თემა არის არა რუსული ტანკების ქართული ტანკებით ჩანაცვლება, არამედ საერთაშორისო საპოლიციო და სამშვიდობო ძალებით ჩანაცვლება. რაც შეეხება ოკუპირებული ტერიტორიების მიმართ სტრატეგიასა და სამოქმედო გეგმას, ის წინა მთავრობის დროს იყო შემუშავებული, ხოლო რეინტეგრაციის ახლანდელი მინისტრი კი სწორედ მას იყენებს. ადრე იგი თავადაც აქტიურად იყო ჩაბმული მოლაპარაკებების პროცესში და მას ახლა აქვს კარგი შანსი, განახორციელოს ის, რაც წინა მთავრობის დროს ვერ განხორციელდა.

-ოკუპირებული ტერიტორებიდან ძალიან ხშირად ისმოდა უკმაყოფილება საქართველოს ჯარის შეიარაღების გამო და კონფლიქტის გადაწყვეტის ხელისშემშლელ მიზეზად საქართველოს მილიტარიზაციაც სახელდებოდა. მოვიდა თავდაცვის ახალი მინისტრი და მანაც განაცხადა, რომ ის ჯარის სიძლიერეს ყოველნაირად შეუწყობს ხელს. გამოდის, რომ ოკუპირებული ტერიტორიების წარმომადგენლებთან საუბრისას ეს პერმანენტულ მიზეზად დასახელდება.

-ოკუპაცია გახლადათ რუსების სამხედრო ოპერაცია, ხოლო საქართველოს, როგორც დამოუკიდებელ ქვეყანას, ჭირდება ჯარის გაძლიერება. ჩვენ იარაღს არ ვაჟღარუნებთ, არავის ვემუქრებით და ზოგადად საერთაშორისო პასუხისმგებლობა გვაქვს აღებული ძალის არგამოყენებაზე. მინისტრ ალასანიას პირდაპირი მოვალეობაა, თავის სფეროს ჯეროვნად მიხედოს და გააძლიეროს. თუ ჩვენ ძლიერები არ ვიქნებით, ვერანაირ მოლაპარაკებებს ვერ ვაწარმოებთ.

24 საათი 10.02.13