დამ­შ­ვი­დო­ბე­ბა მერ­სი კე­ნინ­ჰემ­თან

წი­ნა წლის მი­წუ­რულს, 29-31 იან­ვარს ნიუ იორ­კის სცე­ნა­ზე ლე­გენ­და­რუ­ლი ქო­რე­ოგ­რა­ფის მერ­სი კე­ნინ­ჰე­მის სა­ცეკ­ვაო და­სი (1953) უკა­ნას­კ­ნე­ლად გა­მოჩ­ნ­და.

ეს ადა­მი­ა­ნი ამე­რი­კის პოს­ტ­მო­დერ­ნის ერთ-ერ­თი უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი ფი­გუ­რა გახ­ლ­დათ და არა მარ­ტო ამე­რი­კის, არა­მედ ზო­გა­დად მსოფ­ლი­ოს კულ­ტუ­რულ ცხოვ­რე­ბა­ზე მის გავ­ლე­ნას ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ში ჯე­იმს ჯო­ი­სი­სა და სე­მუ­ელ ბე­კე­ტის გავ­ლე­ნას ადა­რე­ბენ. კე­ნინ­ჰე­მის სა­ცეკ­ვაო სტი­ლის­თ­ვის დიდ­ხანს სა­ხელ­წო­დე­ბა­საც ვერ პო­უ­ლობ­დ­ნენ. სა­ბო­ლო­ოდ მო­უ­ძებ­ნეს - “თა­ვი­სუ­ფა­ლი".

გა­სუ­ლი სა­უ­კუ­ნის 30-იანე­ბის ბო­ლოს მერ­სი ასე­ვე ლე­გენ­და­რუ­ლი ქო­რე­ოგ­რა­ფის მარ­თა გრე­ჰე­მის დას­ში ცეკ­ვავ­და, მაგ­რამ 20 წლის ახალ­გაზ­რ­დას მა­ლე­ვე მო­ბეზ­რ­და მარ­თა­სე­უ­ლი ცეკ­ვის სტი­ლი და ცნო­ბილ კომ­პო­ზი­ტორ­თან, შემ­დ­გომ­ში მი­სი სა­ცეკ­ვაო და­სის სა­მუ­სი­კო დი­რექ­ტორ­თან, ჯონ ქე­იჯ­თან ერ­თად, გრე­ჰე­მის და­სი მი­ა­ტო­ვა და სა­კუ­თა­რი სტი­ლის დამ­კ­ვიდ­რე­ბა და­იწყო. მი­სი ნო­ვა­ტო­რუ­ლი ხელ­წე­რა იყო იმ­პ­რო­ვი­ზა­ცი­უ­ლი, მო­უ­ლოდ­ნე­ლი, სა­ოც­რად ექ­ს­პ­რე­სი­უ­ლი, ყო­ველ­გ­ვა­რი სა­ბა­ლე­ტო კლა­სი­კუ­რი თუ არაკ­ლა­სი­კუ­რი სა­შემ­ს­რუ­ლებ­ლო მა­ნე­რის, პლას­ტი­კის სტე­რე­ო­ტი­პე­ბის და­მან­გ­რე­ვე­ლი. მი­სი მოძ­რა­ო­ბა თით­ქოს დი­სო­ნან­სუ­რი იყო მუ­სი­კას­თან, სხე­უ­ლის სხვა­დას­ხ­ვა ნა­წი­ლე­ბი თით­ქოს ერ­თ­მა­ნე­თი­სა­გან და­მო­უ­კი­დებ­ლად მოქ­მე­დებ­დ­ნენ, რიტ­მი კი მო­უ­ლოდ­ნე­ლი და ფან­ტაზ­მე­ბის, აბ­ს­ტ­რაქ­ცი­ე­ბის ზღვარს გა­და­სუ­ლი... კე­ნინ­ჰე­მის ცეკ­ვის­თ­ვის არ არ­სე­ბობ­და არც და­წე­რი­ლი და არც და­უ­წე­რე­ლი კა­ნო­ნე­ბი. იგი ცეკ­ვის უნი­კა­ლუ­რი რე­ფორ­მა­ტო­რი იყო, რო­მე­ლიც სხე­უ­ლის “არა­ბუ­ნებ­რივ მოძ­რა­ო­ბებს" ქმნი­და, თით­ქოს ადა­მი­ა­ნის მოძ­რა­ო­ბის, ცეკ­ვის კო­ორ­დი­ნა­ცია ნი­უ­ტო­ნის პირ­ველ კა­ნონს არ ემორ­ჩი­ლე­ბო­და. კე­ნინ­ჰე­მის ქო­რე­ოგ­რა­ფია უფ­რო მე­ტი იყო, ვიდ­რე ბა­ლე­ტი. ეს სა­კუ­თა­რი და სხვი­სი სხე­უ­ლი­სა და მი­სი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის შეც­ნო­ბის ფი­ლო­სო­ფია გახ­ლ­დათ.

კე­ნინ­ჰე­მის ქო­რე­ოგ­რა­ფი­უ­ლი ეპი­ზო­დე­ბის შემ­ც­ვე­ლი ფილ­მე­ბი ჯერ კი­დევ 1940-იან წლებ­ში გაჩ­ნ­და. 30 წლის შემ­დეგ კი მან კი­ნო­კა­მე­რა­ზე ექ­ს­პე­რი­მენ­ტებ­საც კი მიჰ­ყო ხე­ლი და, რე­ჟი­სორ ჩარლზ ატ­ლას­თან ერ­თად, ცეკ­ვას ე.წ. პო­ლი­ეკ­რა­ნუ­ლი წე­სით იღებ­და, რო­ცა ერ­თი და იმა­ვე კომ­პო­ზი­ცი­ის შეს­რუ­ლე­ბა სხვა­დას­ხ­ვა რა­კურ­სით გა­და­ი­ღე­ბა. 1990-იანებ­ში მერ­სი კე­ნინ­ჰე­მი პირ­ვე­ლი და, მგო­ნი, მოგ­ვი­ა­ნე­ბით ერ­თა­დერ­თი ხე­ლო­ვა­ნი იყო, რო­მელ­მაც კომ­პი­უ­ტე­რი ცეკ­ვის “და­გეგ­მ­ვა­ში" გა­მო­ი­ყე­ნა. კერ­ძოდ კი, პროგ­რა­მა LifeForms (სი­ცოცხ­ლის ფორ­მე­ბი), რო­მე­ლიც, ფაქ­ტობ­რი­ვად, მოძ­რა­ო­ბის მო­დელს შემ­თხ­ვე­ვი­თი შერ­ჩე­ვის პრინ­ცი­პით ქმნი­და. კომ­პი­უ­ტე­რუ­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბა თით­ქოს კი­დეც და­ეტყო კე­ნინ­ჰე­მის იმ­დ­რო­ინ­დელ ქო­რე­ოგ­რა­ფი­ულ კომ­პო­ზი­ცი­ებს - მოძ­რა­ო­ბა ხის­ტი და კუთხო­ვა­ნი გახ­და.

გად­რაც­ვა­ლე­ბამ­დე ერ­თი თვით ად­რე კე­ნინ­ჰემ­მა თა­ვის დასს (Merce Cunningham Dance Company) გა­ნუცხა­და, რომ მი­სი სიკ­ვ­დი­ლის შემ­დეგ და­სი 2 წლით მთელს მსოფ­ლი­ო­ში სა­გას­ტ­რო­ლოდ უნ­და გამ­გ­ზავ­რე­ბუ­ლი­ყო და მე­რე... არ­სე­ბო­ბა შე­ეწყ­ვი­ტა. და მარ­თ­ლაც, მსოფ­ლი­ოს 50 სცე­ნა­ზე მარს კე­ნინ­ჰე­მის რეტ­როს­პექ­ტი­ვა ფე­ნო­მე­ნა­ლუ­რი წარ­მა­ტე­ბით გა­ი­მარ­თა. ნიუ იორ­კი კი გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად და­ემ­შ­ვი­დო­ბა მა­ეს­ტ­როს: დი­დი ვაშ­ლის ქა­ლაქ­ში 20 სპექ­ტაკ­ლი და­იდ­გა. სულ ბო­ლო წარ­მოდ­გე­ნე­ბი კი Park Avenue Armory-ში გა­ი­მარ­თა, სა­დაც, სპე­ცი­ა­ლუ­რი დი­ზა­ი­ნე­რუ­ლი ჩა­ნა­ფიქ­რით, დარ­ბა­ზი თეთ­რი ფე­რის ბუშ­ტე­ბის­გან გა­ფორ­მე­ბულ ღრუბ­ლებ­ში ჩაფ­ლეს, ხო­ლო სამ ცის­ფე­რი­ა­ტა­კი­ან სცე­ნა­ზე კე­ნინ­ჰე­მის აუთენ­ტუ­რი პერ­ფორ­მან­სი მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და.... ადა­მი­ა­ნე­ბი ის­ხ­დ­ნენ ან იდ­გ­ნენ სცე­ნის გარ­შე­მო, სა­დაც მერ­სის მი­ერ 50 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში დად­გ­მუ­ლი 200 ცეკ­ვი­დან შერ­ჩე­უ­ლი 25-ის კო­ლექ­ცია 45-წუ­თი­ა­ნი პრე­ზენ­ტა­ცი­ე­ბით წარ­დ­გა.

ნიუ იორკს ახ­ლაც ახ­სოვს მერ­სის რამ­დე­ნი­მე ქო­რე­ოგ­რა­ფი­უ­ლი კომ­პო­ზი­ცი­ის შემ­ს­რუ­ლებ­ლის მი­ხა­ილ ბა­რიშ­ნო­კო­ვის მი­ერ გა­და­ღე­ბუ­ლი ფო­ტო­სუ­რა­თე­ბის გა­მო­ფე­ნა სა­ხელ­წო­დე­ბით “Merce My Way", რო­მე­ლიც მან დიდ მა­ეს­ტ­როს მი­უძღ­ვ­ნა. კე­ნინ­ჰე­მის 80 წლის­თავ­ზე ბა­რიშ­ნი­კო­ვი და კე­ნინ­ჰე­მი სცე­ნა­ზე ერ­თად გა­მო­ვიდ­ნენ... არა­ნაკ­ლებ ცნო­ბი­ლია მერ­სის მხატ­ვ­რუ­ლი ნა­მუ­შევ­რე­ბის კო­ლექ­ცია, სა­დაც თავ­მოყ­რი­ლია ენ­დი უორ­ჰო­ლის, ჯას­პერ ჯონ­სი­სა და როი ლიხ­ტენ­შ­ტე­ი­ნის ნა­მუ­შევ­რე­ბი, მათ შო­რის, კე­ნინ­ჰე­მის თე­მა­ზე უორ­ჰო­ლის მი­ერ შექ­მ­ნი­ლი კომ­პო­ზი­ცი­ე­ბი.

სა­გას­ტ­რო­ლო ტუ­რის დას­რუ­ლე­ბის შემ­დ­გე Wall Street Journal-ი წერ­და, რომ Merce Cunningham Dance Company-ის არ­სე­ბო­ბის შეწყ­ვე­ტის შემ­დეგ გა­მო­რიცხუ­ლი არაა, კე­ნინ­ჰე­მის მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბა ისე­ვე გაქ­რეს, რო­გორც, ფაქ­ტობ­რი­ვად, ელ­ვის ნი­კო­ლა­ი­სი­სა და ერიკ ჰა­უ­კონ­სის მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბა და­ი­კარ­გა. მარ­თა გრე­ჰე­მის კომ­პა­ნი­აც ცუდ მდგო­მა­რე­ო­ბა­შია და საფ­რ­თხე მის მემ­კ­ვირ­დე­ო­ბა­საც ექ­მ­ნე­ბა. კე­ნინ­ჰე­მის­თ­ვის კი მის ცხოვ­რე­ბა­ში არა იმ­დე­ნად მის მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბას, არა­მედ იქ და იმ­ჟა­მად ცეკ­ვით გან­ც­დილს ჰქონ­და უდი­დე­სი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა. დი­დი ქო­რე­ოგ­რა­ფი ხში­რად ამ­ბობ­და, რომ მი­სი ცეკ­ვა სუფ­თა, უსი­უ­ჟე­ტოა, რომ მას­ში მთა­ვა­რია მოძ­რა­ო­ბა; რომ მო­ცეკ­ვა­ვის­თ­ვის ცეკ­ვა სპი­რი­ტუ­ა­ლუ­რი აქ­ტია და თუ მოძ­რა­ო­ბა­ში ვერ პო­უ­ლობ­და იმას, რა­საც ეძებ­და, სხვა რა­მეს, თა­ნაც ახალს, აუცი­ლებ­ლად აღ­მო­ა­ჩენ­და. ამ­ბობ­და, რომ ცეკ­ვა ცხოვ­რე­ბი­სა და ადა­მი­ა­ნე­ბის გა­გე­ბა­ში ეხ­მა­რე­ბო­და...

გაზეთი "24 საათი"
16.01.12