მართალი გითხრათ, პირველად ვნახე დირიჟორი (ბიმუელ თოვი), რომელიც ჯონ ადამსის, ჟაკ ოფენბახისა და იოზეფ სტრაუსის ნაწარმოებებს შორის მაყურებელს თავისი კომენტარებითა და ენამოსწრებული რეპლიკებით ენერგიულად და ექსპრომტად ართობდა: პარტერში წამოტირებულ პატარასაც მიულოცა პირველი კონცერტი, საკუთარ ბრიტანულ აქცენტსაც დასცინა და ოფენბახის „პოლკის“ მცირედი პაუზის დროს ერთ სულმსწრაფ მაყურებლს, რომელსაც უადგილოდ მოგუდული ოვაცია „წამოსცდა“ შუა დირიჟორობისას ღიმილით გახედა, რითაც აუდიტორიის ძლივსშეკავებული სიცილი გამოიწვია და ბოლოს გვამცნო, რომ რადგანაც ლინკოლ ცენტრში კონცერტის დროს ვიდეო და ფოტოგადღება მკაცრად აკრძალულია და ამის შესახებ სადაც არ გაიხედავ ყველგან გვაფრხილებენ, ამის გამო დიდად არ უნდა ვიდაროდთ; რახან მსმენელები NASA-ს ბიუჯეტს ვაფინანსებთ, თავისუფლად შეგვიძლია პლანეტების ზედაპირის ფოტოები ჩვენს კომპიუტერებში ჩამოვტვირთოთ და ზედ გუსტავ ჰოლსტის მუსიკა, კერძოდ კი სომფონიური სუიტა „პლანეტები“, დავადოთო.
ბრიტანელმა კომპოზიტორმა, „მეორე ინგლისური რენესანსის“ ცნობილმა წარმომადგენელმა გუსტავ ჰოლსტმა სიმფონიური სუიტა „პლანეტები“ (1914-1916) მაშინ შექმნა, როცა „პლუტონი“ ჯერ კიდევ არ იყო აღმოჩენილი. ამიტომაც მის ამ კოსმოსურ კოლექციას ბედისწერის სიმბოლო, ჯუჯა ციური სხეული აკლია. დასაწყისში გუსტავ ჰოლსტმა თავისი პლანეტარიუმი ორი ფორტეპიანოსთვის შექმნა, თუ არ ჩავთვლით „ნეპტუნს“, რომელიც ორღანისთვის დაწერა. ავტორმა მხოლოდ ოდნავ მოგვიანებით გადაწყვიტა „პლანეტების“ ორკესტრირება და ასე გაჩნდა სამუსიკო ხელოვნებაში ერთ-ერთი ყველაზე ორიგინალური და საინტერესო კოსმოსური სუიტა. ჰოლსტი, რომელიც თავად იყო დაინტერსებული ასტრონომიით, თვლიდა, რომ დედამიწა იყო სხვა პლანეტებისგან ენერგიის მიმღები „სადგური“, ხოლო თითოეულ პლანეტა სწორედ მისთვის დამახასათებელი (ალბათ, პლანეტის სეხნია ღმერთისთვის მიწერილი თვისებები) „სახასიათო სურათით“ ანუ მუსიკით/ ენერგიით გამოირჩეოდა. 1921 წელს ნიუ იორკის ფილარმონიაში (1842) ჰოლსტის ამ ნაწარმოების პრემიერა შედგა. 2010 წელს კი ჰაუსტონის სიმფონიური ორკესტრის ხელმძღვანელის, ავსტრიელი ჰანს გრაფის ინიციატივით ნიუ იორკის კარნეგი ჰოლში კონეცრტზე NASA- ს მიერ გადაღებული მარსის, ვენერას, იუპიტერისა და სხვა პლანეტების ზედაპირები აჩვენეს, მაგრამ ეს ფოტოები მოძველებული და ფართე აუდიტორიისთვის საჩვენებლად არც ისე ეფექტური იყო. გრაფმა NASA-ს თანამშრომლები კონცერტზე მიიწვია. სტუმრები, ბუნებრივია, აღფრთოვანდნენ ჰოლსტის მუსიკისა და პლანეტერული ხატების ამგვარი კომბინაციით და მუსიკოსებს პლანეტების უფრო დიდი რეზოლუციის ფოტოებისა და ვიდეოგადაღებების რგოლები და კოლაჟები შესთავაზეს. ასე რომ, ნიუ იორკის ფილარმონიის სცენაზე პლანეტარული ვოიაჟის დაწყებამდე, მაღალი ჭერიდან დიდი, თეთრი ეკრანი ეშვება და ჩვენ მუსიკასთან ერთად მზის სისტემის სხეულებს შორის მდოვრედ და ყოველგავრი „ტექნიკური რყევების“ გარეშე ვმოგზაურობთ. ფაქტობრივად, პროექტი „პლანეტები - HD ოდისეა“ ორი „ინსტიტუციის“ წარმომადგენლების: მუსიკოსებისა და ასტროლოგების, ფილარმონიისა და კოსმოსის ერთობლივი პერფრორმანსი გახდა. მას მერე ეს ოდისეა სამუსიკო სამყაროში ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული „კოლაბორაცია“ აღმოჩნდა, არა მარტო მელომანებისთვის, არამედ კოსმოსური კვლევებით დაინტერესებულთათვისაც, როგორც ხელოვნებისა და ტექნოლოგიის წარმატებული შერწყმა. თუმცა დავუბრუნდეთ ამ კონცერტის პირველ კომპოზიციას, რომელიც თანამედოვე ამერიკელ კომპოზოტორს ჯონ ადამსს ეკუთვნის. კლარენეტისტი ადამსი ჯერ ბოსტონის ფილარმონიის ორკესტრში უკრავდა, შემდეგ კი ჰარვარდში კომპოზიციის ფაკულტეტზე სწავლობდა, სადაც მისი „ფეტიში“ იყო ჯონ ქეიჯის „სიჩუმის წიგნი“. იგი თავის თავს „მინიმალისტს, რომელსაც მობეზრდა მინიმალიზმი“ უწოდებს. ერთ მშვენიერ დღეს ადამსმა „ისტებლიშმენტური აღმოსავლეთი“ მიატოვა და, როგორც თავად ამბობს, „ესთეტური თავისუფლების“ მოსაპოვებლად ამერიკის დასავლეთით, კალიფორნიაში გადასახლდა და სწორედ იქ შექმნა სკანდალურად ცნობილი „ნიქსონი ჩინეთში“ და სხვა ოპერები თუ კომპოზიები, მათ შორის სამუსიკო პულიტცერის პრემიის მფლობელი, 11 სექტემბრის ტრაგედიის თემაზე შემქნილი ნაწარმოები „სულების ტრანსმიგრაცია“. იგი ასევე მრავალი სხვა სამუსიკო პრიზის მფლობელია, მსოფლიოში კი ჯონ ადამსის სახელობის სამუსიკო ფესტივალებიც ეწყობა. იმ დღეს კი „პლანეტები - HD ოდისეა“ სწორედ ამ თანამედროვე კომპოზიტორის ფანფარებიანი ნაწარმოებით „სწრაფი მანქანის მოკლე რბოლა“ გაიხსნა - ტემპერამეტიანი, ხისტად პულსირებადი მუსიკით, რომელსაც ხეზე მკვეთრი ტკაცუნის რიტმს მიჰყვება. ეს ნაწარმოები კომპოზიტორის პერსონალურ მოგონებას უკავშირდება: დიდი ხნის წინ მისმა ნათესავმა ჯონი ქეიფ კოდში (აშშ-ის ჩრდილო აღმოსავლეთით, ატლანტიკის ოკეანეში არსებული კონცხის სახელწოდება) ღამით ლომბარჯინით გაასეირნა და ისე სწარფად, რომ მას შემხვედრი ქარისგან ლამის მზერა დაებინდა.
პლანეტარულ ოდისეამდე აჟღერებული ჯაკ ოფენბახის „ მოგზაურობა მთვარეზე“ და იოზეფ სტრაუსის „პლანეტების მუსიკა“ კი ჰოლსტის ასტროლოგიური აღლუმის ყველაზე კონგრუენტული შესავალი, გნებავთ „მოთელვა“ გახლდათ. სხვათა შორის 1876 წელს გერმანელი ოფენბახი ნიუ იორკში იმყოფებოდა და თავის რამდენიმე ოპერეტას დირიჟორობდა კიდეც. კონცერტის მეორე განყოფილების ძირითადი თემა HD ოდისეა კი „მარსით - ომის მომტანით“ დაიწყო - გონორიანი და დისციპლინირებული ჯარისკაცების მჭახე ნაბიჯებიანი მარში კრეშენდოთი, რომელიც შესცვალა „ვენერა - მშვიდობის მომტანის“ ოდნავ რელაქსაციურმა და ნათელმა ჟღერადობამ; დიდ ეკრანზე კი გამოჩნდა რაც კი შესაძლებელია არსებობდეს თანამედროვე ფერწერული თუ ტექნოლოგიური ხატების კოლაჟი, რომელიც პლანეტების კანსა და ფორებში, ფერებსა და ჩრდილებში, ნაფხაჭნებსა და სიგლუვე/უსწორმასწორებებშია გაერთიანებული და რომელიც ოდნავ თეთრად დაწინწკლულ ცივ და უცხო უსასრულობაში მიმოიფანტა. თუმცა NASA -ს ერთ-ერთ თანამშრომელს მაინც შეუნიშნავს იმის შესახებ, რომ ჰოლსტმა ვენერა არასწორად გაიგო, რადგან კომპოზიტორმა არ იცოდა თუ რა ჯოჯოხოთური ადგილია ეს ვენერა. არადა ეკრანზე ჰოლსტის მუსიკის ფონზე „ფოტოშოპირებული“ ვენერა სამოთხის ნეტარების ბაღად იყო დახატული. მერე „მერკურის - მფრინავი მაცნის“ ვერცსლიწყალივით მელოდია - მაგრამ მაინც უცნაური სიმარტოვის შეგრძნებით; „იუპიტერი - სიხარულის მომტანი“, რომელიც ჩვენი მზის სისტემის გარშემო „ხულიგნობს; „სატურნი - მოხუცებულების მომტანი“ - მონოტონურ/ მონუმენტალური ტემბრითა და სიკვდილის ნელ - ნელა მოახლოების ჟინით; „ურანი - ჯადოქარი“ - მარსისა და მზის ენერგიის ჰიბრიდი, ცისფერი პლანეტა, რომელსაც ჰოლსტი ხიფათსა და მედიდურობას მიაწერს და „ნეპტუნი - მისტკოსი“ - სამკაპიანი წყლის მბრძანებლის ვნებები ... კოსმოსში.
ცხადია, გუსტავ ჰოლსტმა არ იცოდა პლანეტების 900+ გრდუსიანი ტემპერატურის შესახებ, თორემ, შესაძლოა, მისი გალერეა „მარსი, ვენერა და Ko“ სულ სხვაგვარი ჟღერადობისა და ენერგეტიკის ყოფილიყო. „პლანეტები - HD ოდისეის“ დირიჟორი ბრამუელ ტოუვი ამბობს: „პლანეტები ისე მოისმინება, როგორც მუსიკალური ენერგიები, რომელიც მსმენელის წარმოსახვაზე სრულადაა დამოკიდებული. მაგრამ პლანეტების ეს ცალკეული ხატები სრულიად რეალურიცაა, რადგანაც ისინი ჩვენი საკუთარი მზის სისტემაცაა. სანამ მარსი - ტერორსა და აგრესიას სრულად მოიტანს, ჩბდება მისი სპეციალური საპირწონე ვენერა. მერკურიმ კი უფრო მოიგო, რადგანაც იგი პატარაა და ვენერასა და იუპოტერს შორის სენდვიჩის მდგომარეობა აქვს და თითქოს შეუმჩნეველიცაა.“ როცა პლუტონი 1930 წელს აღმოაჩინეს, გუსტავ ჰოლსტი 56 წლის იყო და მას, ბუნებრივია, შეეძლო მუსიკა პლუტონზეც დაეწერა. მაგრამ მან ეს არ გააკეთა, რადგანაც პლუტონი პატარა იყო და პლანეტარულ ზომას არ შეესაბამებოდა. სხვათა შორის, მისი გადაწვეტილება ერთგვარად წინასწარმეტყველურიც კი აღმოჩნდა, რადგანაც „პლუტო“ პლანეტარული რანგიდან მოგვიანებით მართლაც ჩამოაქვეითეს. 70 წლის შემდეგ კი ბრიტანეთლმა კომპოზიტორმა კოლინ მეტიუსმა პლუტონის „სამუსიკო მოძრობა“ მაინც შექმნა და 2000 წელს იგი პირველად მანჩესტერში შესრულდა კენტ ნაგანოს დირიჟორობით, რომელიც, სხვათა შორის, სტუდენტიბისას ქართელი მუსიკოსის, კალიფორნიაში მცხოვრები ბოცო კორიშელის მოსწავლე გახლავთ. ჰოლსტის „პლანეტებთან“ ერთად „პლუტოს“ შესრულებიდან 6 წლის შემდეგ კი საერთაშორისო ასტრონომიულმა კავშირმა პლუტონი პლანეტების რიგიდან ოფიციალურად ამოიღო და „ჯუჯა პლანეტების“ ჯგუფში ერისისა და ცერარას გვერდით განათავსა. მოგვიანებით კი მუსკოსებმა მუსიკა ამ პატარა ციურ სხეულებს, მერე კი მეტერიორებსა და მატერიკებსაც მიუძღვნეს. ფაქტია, რომ გუსტავ ჰოლსტმა მუსიკალურ პლანეტარიუმის შექმნას დაუდო სათავე და, ალბათ, ჰოლსტის შემოქმედება სამომავლოდ არაერთი კომპოზიტორის ინტენცია გახდება.
„პლანეტები - HD ოდისეას“ მისტიური ნეპტუნის გამოჩენა ასრულებს, რომლის ფინალში ნელ -ნელა „სირენებისთვის“ უჩვეულოდ მშვიდი ხმა ფორტედან პიანომდე ინაცვლებს და ბოლოს ამ უსაზღვრო, შავ, სივრცეში სადღაც ქრება/ იყლაპება; „სირენების“ ხმა კი ქალთა გუნდს (მანჰეტენის სამუსიკო სკოლის ქალთა გუნდი) ეკუთვნის, რომელიც სცენაზე კი არა, არამედ სცენის კარს მიღმა იმყოფება და ნეპტუნს ნახევრად ინფერნალურ დრამატიზმში ახვევს, მითუმეტეს როცა ოდნავ დაბნეული თვალებს აცეცებ, ვინაიდან მომღერლებს ვერ ხედავ; თან გგონია, რომ ეს ყველაფერი შენი სმენითი ალუზიაა, ამიტომ ქალთა გუნდის ადგილსამყოფელის შესახებ კითხვა არ უნდა დასვა, ხოლო ბოლოსკენ უკვე მათ უჩინრობასაც ეგუები.
ბისზე კი, ალბათ, დიდი გულთმისნობაც არ იყო საჭირო იმისთვის, რომ მივხდარიყავით თუ რას შეასრულებდა ნიუ იორკის ფილარმონია. რასაკვირველია, ჯონ უილიამსის „ვარსკვლავური ომების“ მუსიკას, რომელმაც „ნეპტუნის“ მიერ ქარწაღებულნი ისევ უკან, დედამიწაზე დაგვაბრუნა. სახლში მისულმა კი YouTube - ზე NASA -ს მიერ ატვირთული პლანეტების წიაღიდან თუ ზედაპირიდან ჩაწერილი „ნედლი“ ხმაური მოვძებნე და ჩავრთე; მერე იმავე YouTube - ზე თითოეულს პლანეტების მიხედვით გუსტავ ჰოლსტის პლანეტარული მუსიკა დავურთე და ამჯერად ჩემს ოთხკედელში საკუთარი ხელით შექმნილ კოსმიურ-მუსიკალურ ნირვანაში ჩავიძირე.
24 საათი 10.08.13
No comments:
Post a Comment