- ფოტოგრაფი ერთი ნახვით შეგყვარებიათ?
ჰერბ რიცის ფოტოების გაცნობა მისი სიკვდილით დავიწყე. 2002 წლის მიწურულს ნიუ იორკ თაიმსში“ შიდსით დაავადებული ერთი ამერიკელი ფოტოგრაფის ნეკროლოგი“ დაიბეჭდა: ლოს ანჯელესში 50 წლის ასაკაში ცნობილი ადამიანების ცნობილი ფოტოგრაფი ჰერბ რიცი გარდაიცვალაო. როგორც მოგვიანებით განაცხადეს, პნევმონია, რომელმაც სიკვდილი გამოიწვია, შიდსის გართულება არ იყოო. მხოლოდ მაშინ გავიგე, რომ კრის ისააკის ერთ - ერთი ალბომის ყველაზე ცნობილი სიმღერის Wicked Game (1989) საუკეთესო ვიდეოკლიპის ავტორი სწორედ ჰერბ რიცი ყოფილა. ისევ შიშველი სხეულები, თმები, მკერდი, მუხლები, მყესები, დაძაბული კუნთი, წყლის პირი, მარილიანი ოკეანე, მტანჯველი მზე, ქვიშა ნაპირზე და ქვიშა სხეულზე და დასურულებლად მომნუსხველი მხატვრული შავ-თეთრი ესთეტიკა, ოღონდ დინამიური და მინიმალისტური.
1970 -იანი წლების ბოლოს შეძლებული ოჯახის შვილი, პროფესიით ეკონომისტი ჰერბ რიცი სულაც არ ფიქრობდა ფოტოგრაფიაზე. უბრალოდ ერთ მშვნიერ დღეს ავტოგასამართ სადგურზე ერთი სიმპათიური ყმაწვილი დაინახა და ფოტოს გადაღება სთხოვა. ეს მოდელი“ მისი მომავალი ახლო მეგობარი, მსახიობი რიჩარდ გირი აღმოჩნდა. ჰერბ რიცს პროფესიონალი ფოტოგრაფის განათლება არ მიუღია. გირის შემდეგ მის ალბომში დიზი გილესპი, ელიზაბეთ ტეილორი, დევიდ ბოუი, ჯეკ ნიკოლსონი, შერი, ალ პაჩინო, პრინსი, მარლონ ბრანდო, მიკ ჯაგერი, თინა თერნერი, შინიდ ო კონერი, მადონა, დალაი ლამა, ნელსონ მანდელა, კოფი ანანი, აფრიკელი მრავალშვილიანი მკრდჩამოწელილი და კარიერისთვის მკრედშენახული“ სუპერმოდელები და ვინღა არ აღმოჩნდა. ჰერბ რიცი გარდა იმისა, რომ ამერიკის პოპულარულ გლამურულ ჟურნალებთან თანამშრომლობდა, ასევე არაერთი ცნობილი სარეკლამო რგოლისა და ვიდეოკლიპის ავტორია. მისია კელვინ კლაინის საცვლებისა და სუნამოს სუპერპპულარული რეკლამა. იგი ისეთი წამყვანი მოდელიორების ფავორიტი ფოტოგრაფი იყო, როგორებიცაა არმანი, ფერე, კარანი, კლაინი, ვალენტინო და ვერსაჩე. ჰერბ რიცს ე.წ. Fine Art Photography - ისა (სახვითი ხელოვნების ფოტოგრაფია) და L.A. Style-ის (ლოს ანჯელესის სტილი) მიმდინარეობების შემქმნელად მოიაზრებენ. ანუ სტილის, რომელიც აერთიანებს ელიტარულ გლამურს, ჰოლივუდს; არავულგარულ, ლირიულსა და რომანიკულ სექსუალობას. თავადაც ამბობდა, რომ სიამოვნებს ფორმა, ხაზი, მისტერია. სუბიექტის დეტალებით შემოსვა და არტფორმით ახალი სხეულის შექმნა“. მისი შიშველი სხეულები, რომელიც სიურელიზმითა და სკულპტურითაა ინსპირირებული, შოკიმომგვრელიცაა და ამავე დროს დამამშვიდებელიც. მაგრამ იგი ისეთი შოკიმომგვრელი არაა, როგორც რობერტ მეტლთორპის ჰომოფიგურები, რომლებიც ერთი შეხედვით, პორნოს ზღვარზეა. ჰერბის სცენები მშვიდი, სადა, ნათელი, საოცრად არაგრესიული და თბილია. იგი, ალბათ, პირველი ფოტოგრაფია, ვინც ფოტოხელოვნებაში შეპარული“ ჰომოეროტიული კადრები“ შემოიტანა და ამით, შეიძლება ითქვას, მამაკაცის სექსუალობის რეპრეზენტაცია სამომხმარებლო ბაზარზე გაიტანა ანუ იქ, სადაც სივრცე ძირითადად სწორედ არაჰომოეროტიულობას, ქალის შიშველ სხეულსა და მის ჰეტეროსექსუალობას ეკავა. მინიმალური შესამოსი, ფოთლის ძარღვების ფაქტურიანი შემოტმასნილი ტანსაცმელი, მაღალი შავი ტყავის ჩექმები ანდა შიშველი სხეული, ხოლო სახეზე შავი გაჭვირვალე საბური. ფანტაზიისა და რელობის მომნუსხველი შეხამება.
ალბათ, ადვილი წარმოსადგენია რას გვრძნობდი, როცა ორი წლის წინათ ნიუ იორკში ედუინ ჰაუკის გალერეაში ჰერბ რიცის კოლექცია გამოფინეს. ქვიშასა და წყალში ამოვლებული სხულების ქვეშ მუქი და ღია ჩრდილები, გარუჯული ადამიანები თეთრ სველ მაისურ - შარვალში, შიშველ სხეულზე გველი, მამაკაცის თავზე დიდი თეთრი შავკოპლებიანი ქოლგია და მის შარვალზე ასეთივე კოპლებიანი ვერტიკალური ზოლი; ისევ გამჭვირვალე ვერცხლისფეროვანი წყლის კედელი, რომელიც მოდელის ხელზე ახუნძლულ ასევე ვარცლისფერ სამაჯურებს ეწყობა“. შავისა და თეთრის თამაში, რომელიც ვეცრცხლისფერ სინათლეს ქმნის. სუპერმოდელი ნაომი კემპბელი იხსენებს, რომ ჰერბ რიცი დღის 3 -დან 6- საათამდე იღებდა. სწორედ ეს იყო მისი ოქროს დრო. ჰერბის სინათლე.
მოგვიანებით სტეილი უაისის გალერეაში ყოფნისას თანამშრომელს საცავში სულ ორი წუთით შეშვება ვთხოვე, რათა უბრალოდ მენახა როგორ და რა პირობებში ინახება ცნობილი ფოტოგრაფების ნაშრომები. ჰოდა, ერთნაირ დიდი მუყაოს კონტეინერებს შორის პირველად თვალს სწორედ ჰერბ რიცი მოხვდა. უზარმაზარი თეთრი მუყაოს კოლოფი, რომელსაც შავი ასოებით Herb Ritts ეწერა. აქაც შავ - თეთრი. თითქოს და ისეთივე, როგორც მისი შავ - თეთრი სხეულები.
ედუინ ჰაუკის გალერეაში ახლახანს დასრულდა მაროკოელი მხატვრისა და ფოტოგრაფის ლალა ესაიდის ნამუშევრების გამოფენა: განმეორებითი ვიზიტი ჰარამხანაში“ და ტყვიების განმეორებითი ვიზიტი“. ლალა ესაიდი საუდის არაბეთში გადავიდა საცხოვრებლად, იქ ბევრს ხატავდა, ხოლო ამაჟამად აშშ-ში ცხოვრობს, სადაც ხელოვანის პროფესიული განათლება მიიღო, მანამდე კი პარიზშიც სწავლობდა. მისი კოლექციები მთელს მოფლიოში ამერიკიდან და ირლანიიდან დაწყეტებული ვიდრე სირიითა და იაპონიით დამთვარებული მოგზაურობს. ლალა პირველი არაა, ვინც აღმოსავლელი ქალისა და ანბანის ასო-ნიშნების, სხეულისა და დამწერლობა/კალიგრაფიის კავშირს მუსლიმი ქალის ცხოვრებასა და იდენტობაში ვიზიტისთვის“ იყენებს. შირინ ნეშათის ხელოვნება სწორედ ამგვარ გამომსახველობით ხერხს იყენებს. ისინი ერთმანეთს ძალინ ჰგვანან. თუმცა ნეშათისგან განსხვავბეით ლალა ცდილობს დასავლური მხატვრობის კლასიკურ ხატებს ორიენტალისტიკური ელემენტები შეუხამოს; იმ ცნობილი მხატვრების (დელაკრუა, ჟერომი, ენგრი) ფერწერას ისლამური ხელწერა დაადოს, რომლებიც თავის ნახატებში ჰარამჰანას ხატავდნენ და აღმოსავლელი ქალის სხეულს ეროტიულ სუბუექტად“ წარმოაჩენდნენ. ლალა სწორედ ამ ენით ალაპარაკებს ჩადრ-ბურკაში შეფუთულ ქალს. იგი, გარკვულწილად თავის გამოცდილებასაც იყენებს, მათ შორის მაროკანული ბავშვობის მოგონებებს, იმ გოგონა/ქალი ხელოვანის ხედვას, რომელიც ისლამურ სამყაროში დაიბადა, ახლა კი დასავლეთში ცხოვრობს და ქმნის. ესაიდი, ისევე როგორ ნეშათი ქალის სხეულს, როგორც სიბრტყესა და მოცულობით ველს ისე იყენეს. მასზე ინით ( ესაიდის მიერ გამოყენებული ფერი), წვრილი შრიფტით კი დატანილია იმათი მეტყველება, ვისაც საუკუნეების განმავლობაში არათუ ხმის ამოღება ანდა ჰარამჰანის კედლების მიღმა სხეულის ჩვენება, არამედ გარეთ“ სახის გაშიშვლებაც“ ეკრძალებოდათ და ეკრძალებათ.
ჩემს ხელოვნებაში - ამბობს ლალა ესაიდი. - მე მინდა ჩემი თავი წარვადგინო როგორც მხატვარმა, როგორც მაროკოელმა, როგორც ტრადიციონალისტმა, ასევე ლიბერალმა და მუსლიმანმა. ერთი სიტყვით, მნახველს სტრეოპტიპებთან საბრძოლველად ვეპატიჟები. ეს ჩემი ძიების ისტორიაა. სხეულებრივი ჰარამჰანა ის საშიში ზღვარია, სადაც ერთმენეთს წმინდა კანონი და ნეტარება უპირისპირდება. ეს არ არის დასავლური ორინტალისტური ემიგრაციის ჰარამჰანა ანდა ეიფორიის ვნებისგან თავისუფალი ადგილი ანდა იძულების აბსტინენცია, სადაც სამყაროს ჰარამჰანამ“ თავისი სახიფათო სიმძაფრე დაკარგა. ჩემი ჰარამ ჰანა ისტორიულ რეალობას უფრო მეტად ეფუძნება, ვიდრე დასავლეთის ხატებს - IXX საუკუნის ევროპის სექსუალურად ღია, მორალური კონფლიქტებისგან თავისუფალი ქალის მგრძნობიარე იდეალურ სიზმარს“. ქსოვილი, რომელზეც ასოები ინითაა დატანილი არის ძალიან მჭირდო, მკვრივი და მდიდრულად ნაქარგი თან ისეთი კომპლექსური ნახატებისგან შედგება, რომ ყველაფერი ერთად თავბრუსხევვის ეფექტს იწვევს და ქალს დეკორაციის შემადგენელ ობიექტად აქცევს. თავად ნაჭერი კი XVII საუკუნის ქსოვილია, რომელსაც აღმოსავლეთში საქორწინო ცერემონიისთვის იყენებდნენ, რათა სასახლეები და ჰარამჰანა მოეკაზმათ. ლალას მეორე გამოფენა კი არის ფოტო-ნახატების სერია - ტყვიების ხელახალი ვიზიტი“. ერთ-ერთზე გამოსახულია ოთახი, რომელიც ორიენტალისტური ორნამენტებითაა მორთული. თოთოეულ ოთახში კი განლაგებულია ხის ნაკეთობები და სხვა დეკორაციაც, მათ შორის ქალის ტანსაცმელიც, მაგრამ ეს სცენები... ტყვიის ცარიელი მასრებისგანაა შექმნილი, რაც ახლო ხედვით დაკვირვებისას ოჯახურ ანტურაჟს“ ძალადობის სივრცედ აქცევს...
No comments:
Post a Comment