ლე­ნი­ნი და სტა­ლი­ნი ნიუ იორ­კ­ში

შარ­შან­დე­ლი და­მან­გ­რე­ვე­ლი ქა­რიშ­ხა­ლი „სენ­დის“ შემ­დეგ „ბრა­ი­ტონ ბიჩ­ზე“ მდე­ბა­რე მა­ღა­ზი­ე­ბის, რეს­ტორ­ნე­ბი­სა და ოფი­სე­ბის გვერ­დით ჩვე­ნე­ბუ­რი „დვი­ჟო­კე­ბი“ არახ­რახ­დ­ნენ.

და­უ­ჯე­რე­ბე­ლია, მაგ­რამ ასეა. კვი­რე­ბის კი არა თვე­ე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ბრუკ­ლი­ნის ოკე­ა­ნის­პი­რა უბ­ნე­ბი დატ­ბო­რი­ლი იყო, მეტ­რო არ მოძ­რა­ობ­და, დე­ნი დი­დი ხნით გა­ი­თი­შა, მათ შო­რის სა­ა­ვად­მ­ყო­ფო­შიც.

ამი­ტომ ბრა­ი­ტო­ნის ბიზ­ნე­სებ­მა, რო­მე­ლიც, რო­გორც წე­სი, ყო­ფილ საბ­ჭო­ე­ლებ­სა და ებ­რა­ე­ლუ­რი ლო­ბის წარ­მა­ტე­ბუ­ლი საქ­მი­ა­ნო­ბის გა­მო­ი­სო­ბით აშშ-ში ჩა­მო­სუ­ლი რუ­სე­თის ყო­ფი­ლი მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის მფლო­ბე­ლო­ბა­შია, ან და­ხუ­რეს თა­ვი­ან­თი მა­ღა­ზი­ე­ბი, აფ­თი­ა­ქე­ბი ან­და „წი­თე­ლი ძრა­ვე­ბი“ შე­ი­ძი­ნეს. ამი­ტომ რა­ღაც პე­რი­ო­დი ბრა­ი­ტო­ნი XX სა­უ­კუ­ნის სა­ქარ­თ­ვე­ლოს 90 -იანებს და­ემ­ს­გავ­სა, ოღონდ არა ქარ­თუ­ლი გი­ნე­ბით, არა­მედ - რუ­სუ­ლი „მაწ ტვოიუ“-ს რეფ­რე­ნით. თუმ­ცა ქარ­თულ სიტყ­ვა­კაზ­მულს მან­დაც გა­ი­გო­ნებ. იმ შემ­თხ­ვე­ვა­ში თუ, ქარ­თ­ვე­ლი ნარ­კო­მა­ნე­ბი­სა და ალ­კო­ჰო­ლი­კე­ბის მი­ნი­ბირ­ჟას ჩა­უვ­ლი. ჩემ­ში კი ეგ­ზო­ტი­კა­და­კარ­გუ­ლი „დე­ნის სად­გუ­რე­ბი“ ღი­მი­ლის, აბ­სურ­დის მსუ­ბუ­ქი შე­ტე­ვი­სა და „ნოს­ტალ­გი­ის“ გარ­და არა­ფერს იწ­ვევს. იმ პე­რი­ოდ­ში ბრა­ი­ტონ­ზე ალ­კო­ჰო­ლუ­რი სას­მე­ლის მა­ღა­ზი­ებ­ში გა­ფუ­ჭე­ბუ­ლი „ხვან­ჭ­კა­რას“ გო­რა­კე­ბი ეწყო. სას­მე­ლის ბოთ­ლის ში­და ზე­და­პირს სა­ცო­ბის ქვე­ვით მწვა­ნე „ბამ­ბის“ ნა­ლე­ქი გაჰ­ყ­ვე­ბო­და. გო­რაკს ეწე­რა: „2 ცა­ლი 5 დო­ლა­რად“. რუ­სი „ალ­კა­შე­ბი“ გა­ხა­რე­ბუ­ლი იდ­გ­ნენ ამ გო­რა­კე­ბის წინ, ხმა­მაღ­ლა ბჭობ­დ­ნენ, ბოთ­ლე­ბის ტკა­ცა-ტკუ­ცით გა­ფუ­ჭე­ბუ­ლი ღვი­ნის „საწყო­ბი­დან“ შე­და­რე­ბით „საღს“ ირ­ჩევ­დ­ნენ და ასე­თი­ვე გა­ხა­რე­ბუ­ლი სა­ხე­ე­ბით გულ­თან მი­ხუ­რე­ტე­ბუ­ლი ღვი­ნის ბოთ­ლე­ბით მი­ე­მარ­თე­ბოდ­ნენ ხუ­თი „რუბ­ლის“ გა­და­სახ­დე­ლად. საქ­მე კი იმა­ში გახ­ლ­დათ, რომ ღვი­ნო შე­ნახ­ვის წე­სის დარ­ღ­ვე­ვის გა­მო უბ­რა­ლოდ გა­ფუჭ­და, მაგ­რამ ბიზ­ნე­სის პატ­რო­ნი მას მა­ინც ჰყიდ­და, რად­გა­ნაც მხო­ლოდ ბრა­ი­ტონ­ზე შე­იძ­ლე­ბა გა­უჩ­ნ­დეს მის სა­ქო­ნელს მყიდ­ვე­ლი ან­და „საკ­ვე­ბის ინ­ს­პექ­ცი­ამ“ არ შე­მო­ი­ა­როს. ამი­ტომ შე­საძ­ლე­ბე­ლია 1-2 დღით „მა­ინც გა­რის­კო“, რო­გორც რუ­სე­ბი ამ­ბო­ბენ, „ნა ავოსь“ და უვარ­გისს დო­ლა­რი გა­აგ­დე­ბი­ნო. კრემ­ლი­დან ათა­ო­სო­ბით კი­ლო­მეტ­რის და­შო­რე­ბით, ატ­ლან­ტი­კის ოკე­ა­ნეს­თან მდე­ბა­რე ამე­რი­კულ ქა­ლაქ­ში საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის „მსუ­ბუ­ქი აუტუნ­ლო­ბა“ დგას. უცებ გა­მახ­სენ­და ან­ტ­რაქ­ტი­და­შიც რომ დგას სსრკ-ის ფუ­ძემ­დებ­ლის - ლე­ნი­ნის ოქ­როს­ფე­რი ბი­უს­ტი და მის ქვეშ „შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბე­ბის წიგ­ნიც“ რომ მო­ი­ძებ­ნე­ბა, მაგ­რამ ბრა­ი­ტო­ნი მა­ინც სხვაა. აქ რუ­სი ჰა­კე­რე­ბი ცხოვ­რო­ბენ, რო­გორც ერ­თ­მა ემიგ­რან­ტ­მა, კა­გე­ბეს ყო­ფილ­მა ოფი­ცერ­მა მითხ­რა ინ­ტერ­ვი­უ­ში და თა­ვის სამ­შობ­ლოს ამ­ჯე­რად ისევ ამე­რი­კუ­ლი ტრენ­დით, კომ­პი­უ­ტე­რუ­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის კარ­გად ათ­ვი­სე­ბით ეხ­მა­რე­ბი­ან. აქ „კო­მუ­ნის­ტუ­რი სა­მოთხის“ ნაგ­ლე­ჯე­ბი კი ისე ცოცხა­ლია, რომ ხან­და­ხან გგო­ნია „ვრე­მი­ას“ ტე­ლე­ვი­ზია დი­ლას სსრკ-ის ჰიმნს დას­ჭექს და ბრა­ი­ტონ­ზე სა­ხელ­მ­წი­ფოს­გან სუბ­სი­დი­რე­ბუ­ლი კორ­პუ­სე­ბის წინ ჩა­მომ­ს­ხ­და­რი რუ­სი, უკ­რა­ი­ნე­ლი თუ შუ­ა­ა­ზი­ე­ლი ბა­ბუ­ე­ბი თუ ბე­ბი­ე­ბი, რომ­ლე­ბიც რამ­დე­ნი ყუ­რი მოვ­კა­რი მათ სა­უ­ბარს, იმე­ო­რე­ბენ „უ ნას ვ სო­ი­უ­ზე“, „კა­კუიუ სტრა­ნუ რაზ­ვა­ლი­ლი“, უცებ ფეხ­ზე წარ­მოხ­ტე­ბი­ან და ამე­რი­კუ­ლი მა­ნე­რით მარ­ჯ­ვე­ნა ხე­ლის მტე­ვანს გულ­თან მი­ი­დე­ბენ.

სსრკ ისევ აქაა, რო­ცა ირა­ნულ მა­ღა­ზი­ა­ში, სა­დაც ათას­გ­ვა­რი თხი­ლი თუ ზე­თის­ხი­ლი იყი­დე­ბა, სა­ლა­როს­თან მდგო­მი მო­ლა­რე ქა­ლი რუ­სუ­ლად გე­კითხე­ბა: „ა ბუ­მა­ჟეჩ­კუ ხა­წი­წე?“. „ბუ­მა­ჟეჩ­კა“ კი ჩე­კია, რომ­ლის ამო­ბეჭ­დ­ვა/არა­მო­ბეჭ­დ­ვის შე­სა­ხებ არა­საბ­ჭო­ელს კითხ­ვა არა­სო­დეს და­ე­ბა­დე­ბა. ღვი­ნის მა­ღა­ზი­ა­ში ფო­ტოს და­გა­ღე­ბა აკ­რ­ძა­ლუ­ლია (ად­რე ქარ­თულ ღვი­ნო­ებს ერ­თობ­ლი­ვი ფო­ტო გა­და­ვუ­ღე და გამ­ყიდ­ვე­ლი აღ­შ­ფოთ­და, თით­ქოს ღვი­ნის ეს „სა­გა­მო­ფე­ნო დარ­ბა­ზი“ რა­რი­ტე­ტის დამ­ცა­ვი მეტ­რო­პო­ლი­ტენ მუ­ზე­უ­მი იყოს), ამი­ტომ გა­მოვ­დი­ვარ და ამ „სა­ჭაშ­ნი­კეს“ ფო­ტოს გა­რე­დან ვუ­ღებ. მი­ნის ვიტ­რი­ნის იქეთ წით­ლად სა­შუ­ა­ლო ზო­მის ნამ­გა­ლი და უროა ან­თე­ბუ­ლი. მე­პატ­რო­ნეს პრო­ლე­ტა­რი­ატ-კოლ­მე­ურ­ნე­ე­ბის ეს სიმ­ბო­ლოც გე­ნე­რა­ტორ­ზე აქვს „შე­ერ­თე­ბუ­ლი“, დღი­სი­თაც კი არ ენა­ნე­ბა ფუ­ლი და შიგ­ნი­დან ატ­ლა­სის ნა­ჭერ­ზე გა­მო­დე­ბულ ეს­პა­ნურ და მექ­სი­კურ სას­მე­ლებს „ათ­ბობს“. მარ­კე­ტინ­გუ­ლი ილე­თია. „ჩა­შაქ­რე­ბუ­ლი მო­გო­ნე­ბე­ბი“ კარ­გი სა­ბაზ­რო-საბ­რენ­დო სატყუ­ა­რაა.

ბრა­ი­ტონ­ზე ინ­გ­ლი­სუ­რი არ გჭირ­დე­ბა. ინ­გ­ლი­სუ­რა­დაც რომ იკითხო რა­ი­მე, მა­ინც რუ­სუ­ლად გი­პა­სუ­ხე­ბენ. ან­და, მა­ინც თუ გა­ი­თა­მა­შებ, რომ არ გეს­მის ჩვე­ნი ჩრდი­ლო­ე­თე­ლი მე­ზობ­ლის ენა, თუ ასა­კო­ვა­ნია, ფა­მი­ლი­ა­რუ­ლი შე­მოგ­ძა­ხებს: „და ბროს პრი­კი­დი­ვაწ­სია“... ქუ­ჩის გას­წ­ვ­რივ გაშ­ლილ მა­გი­დებ­ზე სსრკ-ის დრო­ინ­დე­ლი გაყ­ვით­ლე­ბუ­ლი, და­ლა­ქა­ვე­ბუ­ლი და პირ­და­ღე­ბუ­ლი წიგ­ნე­ბია, ფა­სე­ბი 2-3 დო­ლა­რი; მე­პატ­რო­ნეს გარ­შე­მო, რო­გორც წე­სი, ასა­კო­ვა­ნი მა­მა­კა­ცე­ბი იკ­რი­ბე­ბი­ან და ან ამე­რი­კუ­ლი სა­მე­დი­ცი­ნო დაზღ­ვე­ვის ავ­კარ­გი­ნო­ბა­ზე ან­და საბ­ჭო­ე­თის დრო­ინ­დე­ლი ახალ­გაზ­რ­დუ­ლი წლე­ბის ტკბილ უპი­რა­ტე­სო­ბა­ზე ხმა­მაღ­ლა ბჭო­ბენ. ამ „კა­პი­ტა­ლის­ტუ­რი სო­ცი­ა­ლიზ­მის“ გამ­ზი­რის გას­წ­ვ­რივ მეტ­როს გა­ჩე­რე­ბას­თან აუცი­ლებ­ლად ზის მე­გარ­მო­ნე, რო­მე­ლიც თა­ვის დამ­ტ­ვე­რილ ინ­ს­ტ­რუ­მენტს ისე წე­ლავს და ისე მღე­რის „პოდ­მოს­კოვ­ნიე ვე­ჩე­რას“ და მე­რე აუცი­ლებ­ლად ისევ რე­სუ­ლად (რა­საკ­ვირ­ვე­ლია) „სუ­ლი­კოს“ მი­ა­ყო­ლებს, რომ, აი, გრძნობ, რომ ამ სცე­ნის სრუ­ლი ტრა­გი­კო­მი­კუ­რო­ბის აღ­წე­რის­თ­ვის არც სიტყ­ვე­ბის მა­რა­გი გყოფ­ნის და არც ნი­ჭი. რო­გორც წე­სი, მა­გი­დის თავ­ზე „ბახ­რა­მი­ა­ნი“ რუ­სუ­ლი თავ­შა­ლე­ბი და ჩი­ნუ­რი, გამ­ჭირ­ვა­ლე, ჭრე­ლა-ჭრუ­ლა „სკარ­ფე­ბი“ გა­ე­როს დრო­შე­ბი­ვით ფრი­ა­ლე­ბენ. წიგ­ნე­ბის ყდე­ბის ერ­თი თვა­ლის გა­დავ­ლე­ბა უფ­რო გიძ­ლი­ე­რებს დე ჟა­ვი­უს გან­ც­დას. ბრა­ი­ტონ­ზე Bank of Americas -ს წინ დახ­ლ­ზე რამ­დე­ნი­მე პარ­ტი­ის ყრი­ლო­ბა­ზე ლე­ნინ-სტა­ლი­ნის მოხ­სე­ნე­ბე­ბის კრე­ბუ­ლის გვერ­დით ნა­ბო­კო­ვის „ლო­ლი­ტა“ და ალექ­ს­ნ­დ­რე მე­ნის „აპო­კა­ლი­ფი­სის კითხ­ვი­სას“ დევს... თავ­ზე მეტ­როს გა­მაყ­რუ­ე­ბე­ლი გრუ­ხუ­ნით მა­ტა­რე­ბე­ლი ჩერ­დე­ბა. არ მიყ­ვარს ბრა­ი­ტო­ნი... აქ საბ­ჭო­თა კავ­ში­რია... და არ­სად ისე უტიფ­რად არ დადღა­ნებს მა­ტა­რე­ბე­ლი, რო­გორც აქ და მი­სი რიტ­მი­კა რა­ტომ­ღაც და­უმ­ტავ­რე­ბელ მშე­ნებ­ლო­ბე­ბის ასო­ცი­ა­ცი­ურ ხა­ტებს მიღ­ვი­ძებს.აი, რი­სი­ლად რომ „დოლ­გოს­ტ­რო­ის“ უწი­დებ­დ­ნენ. თუ გვერ­დით მე­გო­ბარს ესა­უ­ბე­ბი ან ვინ­მეს ტე­ლე­ფონ­ზე, სა­ნამ მა­ტა­რე­ბე­ლი გა­ჩერ­დე­ბა და და­იძ­ვ­რე­ბა, სა­უ­ბარს წყვეტ. და მე­რე ზუს­ტად ორ წუთ­ში სა­პი­რის­პო­რო მხდი­დან მო­პირ­და­პი­რე ქუ­ჩის მხა­რეს უკ­ვე მე­ო­რე მა­ტა­რე­ბე­ლი მო­დის და ამი­ტომ იძუ­ლე­ბუ­ლი ხარ ისევ და­დუმ­დე. თუ აქეთ-იქეთ მი­მა­ვა­ლი მა­ტა­რე­ბე­ლი ერ­თ­ბა­შად მო­ვი­და-წა­ვი­და, გა­მაყ­რუ­ე­ლე­ბე­ლი ხმის­გან თავ­დაც­ვა მხო­ლოდ ყუ­რის სპე­ცი­ა­ლუ­რი სა­ცო­ბე­ბია (აფ­თი­აქ­ში იყი­დე­ბა), რო­მე­ლიც მეც მაქვს და თუ არ და­მა­ვიწყ­და, ვი­კი­თებ, რო­ცა ბრა­ი­ტონ­ზე ვარ. აქ ორი ხა­ზის მა­ტა­რე­ბე­ლი მოძ­რა­ობს, რაც იმას ნიშ­ნავს, რომ 10 წუ­თის სა­უბ­რის გან­მავ­ლო­ბა­ში 8 წუ­თი - დუ­მი­ლობთ. ბრა­ი­ტონ­ზე ქარ­თუ­ლი ღვი­ნის სა­ყიდ­ლად მივ­დი­ვარ ხოლ­მე ან­და ზაფხულ­ში ოკე­ა­ნის ნა­პირ­ზე გა­სა­რუ­ჯად. ისიც, რო­ცა ქა­ლაქს სძი­ნავს. აბა, დი­ლის 10-11 სა­ა­თის შემ­დეგ შე­უძ­ლე­ბე­ლია აქ სუნ­თ­ქ­ვა და მზეც ისე აუტან­ლად სა­ძულ­ვე­ლი ხდე­ბა, რომ გინ­და წამ­ში დად­ნეს და ოკე­ა­ნე­ში ჩა­იღ­ვა­როს ან­და კი არ ჩა­იღ­ვა­როს, არა­მედ ეგ­რე­ვე ისე­თი ზღარ­თა­ნი მო­ა­დი­ნოს, რომ შხე­ფებ­მა გვერ­დ­ზე დაწყო­ბი­ლი რე­ზი­ნის ლას­ტე­ბიც და მე­გარ­მო­ნეს ინ­ს­ტ­რუ­მენ­ტიც და­ას­ვე­ლოს, რო­გორც დი­ა­დი ზღარ­თა­ნი­სა და ამ პა­რა­საბ­ჭო­უ­რი მო­გო­ნე­ბე­ბის ჩა­ძირ­ვის მტკი­ცე­ბუ­ლე­ბა. ნიუ იორ­კუ­ლი მზე ერ­თა­დერ­თი სუბ­ს­ტან­ციაა, რის გა­მოც არც სტა­ლი­ნი გახ­სოვს, არც მი­სი ძეგლ- სახ­ლ­მუ­ზე­უ­მუ­რი ვნე­ბე­ბი და, სა­ერ­თოდ, არც ერ­თი მუ­ზე­უ­მი და არც უძ­რავ-მოძ­რა­ვი რამ დე­და­მი­წის ზურ­გ­ზე... კონ­დინ­ცი­ო­ნე­რი­სა და გა­ყინ­ვის ტემ­პე­რა­ტუ­რამ­დე მიყ­ვა­ნი­ლი ლუ­დის გარ­და.

ბრა­ი­ტო­ნის Liquor Store - ები („ალ­კო­ჰო­ლუ­რი სას­მე­ლის მა­ღა­ზია“) ამე­რი­კულ-ევ­რო­პულ - საბ­ჭო­უ­რი „თხე­ვა­დი სტი­ლის“ ეკ­ლექ­ტიზ­მის სრუ­ლი­ად უნი­კა­ლუ­რი გა­ლე­რეაა. რუ­სუ­ლი შამ­პა­ნი­უ­რე­ბი „სო­ვეტ­ს­კოე“, „იუბი­ლე­ი­ნოე“, „Vodka Smirnoff“, კა­ლი­ფორ­ნი­უ­ლი Pinot Grigio „Parducci“, იტა­ლი­უ­რი Sparkling „Rosa Regale“, არ­გენ­ტი­ნუ­ლი Chardonnay „Santa Julia“ , ქარ­თუ­ლი „ქინ­ძ­მა­რა­უ­ლი“ და „რქა­წი­თე­ლი“ - მი­ნის თუ თი­ხის ჩუ­ქურ­თ­მო­ვან- კინ­ტო­ურ ტა­რა­ში (ფა­სი 7 დო­ლა­რი­დან 20-30 დო­ლა­რამ­დე და მე­ტიც, მო­ცუ­ლო­ბის მი­ხედ­ვით), ამე­რი­კუ­ლი „Vodka Georgi“ პოპ­კორ­ნი­სა და ვაფ­ლის გე­მო­თი (სწო­რედ ასე აწე­რია იარ­ლიყს და მან­ჰე­ტენ­ზე აქა - იქ კერ­ძო სატ­რან­ს­პორ­ტო სა­შუ­ა­ლე­ბებ­ზე „გი­ორ­გის“ დიდ რეკ­ლა­მა­საც მოჰ­კ­ვათ ვვალს) და რუ­მი­ნუ­ლი „Vodka Stalinskaya“. ერ­თხელ გამ­ყიდ­ველ­საც გა­მო­ვე­ლა­პა­რა­კე (მგო­ნი, ჩი­ნე­ლი იყო, სა­შუ­ა­ლო ასა­კის): რა­ტომ ჰყი­დით ამ არაყს, იცით „სტა­ლი­ნი“ რას და ვის ნიშ­ნავს- მეთ­ქი? მი­პა­სუ­ხა, რომ ვერ გა­ი­გო რა ვკითხე და თუ ცო­ტას და­ვიც­დი­დი, მე­ნე­ჯერს და­მა­ლა­პა­რა­კებ­და, რო­მე­ლიც სადღაც გა­ვი­და... ხუ­თი წუ­თი და­ვი­ცა­დე და ვერ მო­ვით­მი­ნე. წა­ვე­დი. ჩავ­თ­ვა­ლე, რომ ერ­თი ბა­ნა­ლუ­რად უაზ­რო სა­უ­ბა­რი გვექ­ნე­ბო­და და თან რაც ვი­ყი­დე, არ მინ­დო­და გზა­ში ამ­დუ­ღე­ბო­და. აქა­უ­რი ტო­ტა­ლი­ტა­რუ­ლი თა­კა­რა ტე­ნი­ა­ნო­ბა არც ერთ სხვა პო­ლი­ტი­კურ რე­ჟიმს არ სცნობს...

ნიუ იორ­კი­სა და ნიუ ჯერ­სის სა­გა­მო­ფე­ნო სივ­რ­ცე­ებ­ში არა­ერ­თხელ შემ­ხ­ვედ­რია, გაკ­ვ­რით/ქა­რაგ­მით მა­ინც, საბ­ჭო­უ­რი ეპო­ქის ეპი­ზო­დე­ბის ექ­ს­პო­ზი­ცი­ე­ბი/ ინ­ს­ტა­ლა­ცი­ე­ბი, რო­მე­ლიც ასე თუ ისე სტა­ლინს/საბ­ჭო­ეთს და სტა­ლი­ნურ/ საბ­ჭო­ურ სა­ხე­ლოვ­ნე­ბო პე­რი­ოდს უკა­შირ­დე­ბა. არ­სე­ბობს გა­ლე­რე­ე­ბი, რო­მე­ლიც მთლი­ა­ნად საბ­ჭო­ელ, უფ­რო სწო­რედ, პოს­ტ­საბ­ჭო­ელ ხე­ლო­ვა­ნებს ეთ­მო­ბა, მათ შო­რის, ემიგ­რან­ტებ­საც, სა­დაც ყო­ფი­ლი სო­ცი­ა­ლის­ტუ­რი ბლო­კის წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი ქვეყ­ნის მხატ­ვ­რებ­თან ერ­თად ქარ­თ­ვე­ლე­ბიც გა­მო­ი­ფი­ნე­ბი­ან. მა­გა­ლი­თად, ნიუ ჯერ­სი­ში „რუ­სუ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზუ­ე­მი“ (MoRA); ან­და ნიუ იორ­კ­ში - Mimi Ferzt Gallery. კა­ლი­ფორ­ნი­ის ქა­ლაქ ქულ­ვერ­ში კი მოქ­მე­დებს ძა­ლი­ან მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი და სა­ინ­ტე­რე­სო Wende Museum -ი (Wende გერ­მა­ნუ­ლად „შე­მობ­რუ­ნე­ბის მო­მენტს“ ნიშ­ნავს), რო­მე­ლიც ცი­ვი ომი­სა და მი­სი შემ­დ­გო­მი პე­რი­ო­დის ამ­სახ­ველ კო­ლექ­ცი­ე­ბის ფლო­ბას­თან ერ­თად აშშ-ის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე საბ­ჭო­ე­თის ერ­თ­გ­ვარ სას­წავ­ლო - კვლე­ვით ინ­ს­ტი­ტუტ­საც წარ­მო­ად­გენს. მის სა­ცა­ვებ­ში საბ­ჭო­უ­რი ხა­ნი­სა და სსრკ-ამე­რი­კის ურ­თი­ერ­თო­ბის ამ­სახ­ვე­ლი 70 000- ზე მე­ტი ის­ტო­რი­უ­ლი არ­ტე­ფაქ­ტი ინა­ხე­ბა. სი­ეტ­ლ­ში (ვა­შინ­გ­ტო­ნის შტა­ტი) კი სა­ერ­თოდ სლო­ვა­კი სკულ­პ­ტო­რის ემილ ვენ­კო­ვის ხუთ­მეტ­რი­ა­ნი ლე­ნი­ნის ძეგ­ლი დგას. ეს „მე­მო­რი­ა­ლი“ ხან ჯონ ლე­ნონს და­ამ­ს­გავ­სეს, ხან სან­ტა კლა­უს, ხან სღე­ბა­ვი შე­ას­ხეს და, ისე­დაც, პერ­მა­ნენ­ტუ­ლად მის გარ­შე­მო ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი თუ ჩა­მო­სუ­ლი სტუმ­რე­ბი, რო­ცა მო­ე­სურ­ვე­ბათ, კლო­უ­ნა­დას ეწყო­ბენ. ჩე­მი აზ­რით, ყვე­ლა­ზე უპ­რი­ა­ნი იქ­ნე­ბო­და მი­სი გან­თავ­სე­ბა არა ღია სა­ჯა­რო სივ­რ­ცე­ში, არა­მედ რო­მე­ლი­მე მუ­ზე­უ­მის, თუნ­დაც - „ვენ­დის“ ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე ან­და... ან­ტარ­ქ­ტი­და­ზე. იმ „პირ­ველ“ ლე­ნინს არ მო­ეწყი­ნოს... ვირ­ჯი­ნი­ის პა­ტა­რა ქა­ლაქ ბედ­ფორ­დ­ში კი მო­კავ­ში­რე­თა ჯა­რე­ბის ფრან­გულ ნორ­მან­დი­ა­ში გა­დას­ხ­დო­მის 66-ე წლის­თავ­ზე (2010) რუზ­ველ­ტის, ჩერ­ჩი­ლი­სა და ტრუ­მე­ნის ბი­უს­ტე­ბის გვერ­დით „ერ­თა მა­მის“ ქვა­ში გა­მო­სა­ხუ­ლი პორ­ტ­რე­ტიც გაჩ­ნ­და. ამან ად­გი­ლობ­რი­ვი მაცხოვ­რებ­ლე­ბი და ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი აღაშ­ფო­თა და ადა­მი­ა­ნებ­მა ხელ­მოწ­რე­ბის შეგ­რო­ვე­ბა და­იწყეს, რა­თა ქა­ლა­ქის მე­რი­ას ეს „ის­ტო­რი­უ­ლი სკულ­პ­ტუ­რა“ ღია სა­ჯა­რო სივ­რ­ცი­დან მო­ე­შო­რე­ბი­ნა.

შარ­შან ლე­ნინ - სტა­ლი­ნი ნიუ იორ­კ­ში ხე­ლოვ­ნე­ბის მეტ­რო­პო­ლი­ტენ მუ­ზე­უმ­შიც ვნა­ხე და თან ძა­ლი­ან ორი­გი­ნა­ლუ­რი და სა­ინ­ტე­რე­სო ფორ­მით. გა­მო­ფე­ნა­ზე სა­ხელ­წო­დე­ბით „გა­ყალ­ბე­ბა: მარ­თ­ვა­დი ფო­ტოგ­რა­ფია ფო­ტო­შო­პის გა­ჩე­ნამ­დე“ გახ­ლ­დათ ძა­ლი­ან მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ექ­ს­პო­ზი­ცია (200 ნა­მუ­შევ­რ­ზე მე­ტი გა­მო­ი­ფი­ნა), რო­მე­ლიც ციფ­რუ­ლი ერის დად­გო­მამ­დე ფო­ტო­ი­მი­ჯე­ბით მა­ნი­პუ­ლი­რე­ბის ის­ტო­რი­ას მი­ეძღ­ვ­ნა. გა­მო­ფე­ნამ მო­იც­ვა პე­რი­ო­დი 1840 -დან ვიდ­რე 1990 - იანე­ბამ­დე, რო­ცა ფო­ტოგ­რა­ფია იდე­ო­ლო­გი­ის, პო­ლი­ტი­კის, ეკო­ნო­მი­კის, კულ­ტუ­რის, პრო­პა­გან­დის სამ­სა­ხურ­ში იდ­გა. შე­ღებ­ვა, მონ­ტა­ჟი, კომ­ბი­ნი­რე­ბუ­ლი ბეჭ­დ­ვა, ორ­მა­გი ექ­ს­პო­ზი­ცია და სხვაგ­ვა­რი მე­თო­დე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბა იმ დროს მხო­ლოდ სპე­ცი­ა­ლის­ტებს შე­ეძ­ლოთ. დღეს კი ფო­ტო­შო­პის ტექ­ნი­კის და­უფ­ლე­ბა პირ­ველ­კ­ლა­სელ­საც შე­უძ­ლია. გუს­ტავ ლე გრეი, კარ­ლე­ტონ ვატ­კინ­სი, ედ­ვარდ სტე­ი­ჩე­ი­ნი, ოკ­სარ რეჯ­ლან­დე­რი, დო­რა მა­ა­რი, ჯონ ბალ­დე­სა­რი ის ცნო­ბი­ლი ფო­ტომ­ხატ­ვ­რე­ბი იყ­ვ­ნენ, რო­მელ­თა ნა­მუ­შევ­რებ­მა, კერ­ძოდ კი ფო­ტო­მა­ნი­პუ­ლა­ცი­ებ­მა/რე­დაქ­ტი­რე­ბულ­მა ფო­ტო­ებ­მა, ფაქ­ტობ­რი­ვად, ეპო­ქის ფო­ტო­დო­კუ­მენ­ტა­ლის­ტი­კა, უფ­რო სწო­რედ, შეც­ვ­ლი­ლი რე­ა­ლო­ბა შექ­მ­ნა. ოღონდ ისე­თი, რო­გო­რიც მათ ან­და შემ­კ­ვე­თებს უნ­დო­დათ. ზო­გი­ერ­თი მათ­გა­ნი პიქ­ტო­რი­ა­ლუ­რი ფო­ტოგ­რა­ფი­ის ცნო­ბი­ლი წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი იყო. ფო­ტოგ­რა­ფი­ის, რომ­ლის მი­ზა­ნი ფო­ტოგ­რა­ფი­ის სახ­ვით ხე­ლოვ­ნე­ბა­სა­თან მაქ­სი­მა­ლუ­რი მი­ახ­ლო­ე­ბა გახ­ლავთ.

რე­ა­ლო­ბის შეც­ვ­ლის გარ­და ფო­ტომ­ხატ­ვ­რე­ბი სი­უ­რე­ა­ლის­ტურ იმი­ჯებ­საც ქმნიდ­ნენ, რაც ის­ტო­რი­ის უცო­დი­ნარ ადა­მი­ანს სი­ნამ­დ­ვი­ლე შე­იძ­ლე­ბა ეგო­ნოს. მა­გა­ლი­თად, „ემ­ფა­ი­ერ სთე­ით ბილ­დინ­გის“ წვერს გა­დე­ბუ­ლი მფრი­ნა­ვი დი­ლი­ჟაბ­ლი; ან­და ელ­ვის პრეს­ლის თით­ქ­მის გა­და­პარ­სულ-აპარ­სუ­ლი თა­ვი და ბა­კენ­ბარ­დე­ბი, რო­მე­ლიც იმის­თ­ვის „შექ­მ­ნეს“, რა­თა როკ - ენ - რო­ლის მე­ფე სამ­ხედ­რო სამ­სა­ხურ­ში წარ­მო­ედ­გი­ნათ, ამით კი ცნო­ბი­ლი მი­სი ვარ­ცხ­ნი­ლო­ბა არა­თუ შეც­ვა­ლეს, არა­მედ სა­ხეც დის­პო­პორ­ცი­უ­ლი გა­მო­უ­ვი­დათ; ან­და ერ­თი ამე­რი­კე­ლი მკვლე­ლის სიკ­ვ­დი­ლით დას­ჯის წი­ნა­მო­მენ­ტის და­ფიქ­სი­რე­ბა, მა­შინ, რო­ცა ამ ადა­მი­ა­ნის თა­ვი სხვა სიკ­ვ­დილ­მის­ჯი­ლის ტანს „მი­ა­ხა­ტეს“; ბუ­ნე­ბა­ში გა­და­ღე­ბულ ფო­ტო­ზე მომ­ღი­მა­რი ჰიტ­ლე­რის მარ­ჯ­ვ­ნივ ასე­ვე მომ­ღი­მა­რი გე­ბელ­სი დგას. იმა­ვე მე­ო­რე ფო­ტო­ზე კი ეს უკა­ნას­კ­ნე­ლი გამ­ქ­რა­ლია. მა­შინ ჭო­რე­ბი და­დი­ო­და გე­ბელ­სი­სა და ლე­ნი ლი­ფენ­შ­ტა­ლის (ჰიტ­ლე­რის­გან მარ­ცხ­ნივ დგას) კავ­შირ­ზე და უსი­ა­მოვ­ნო ხმე­ბის თა­ვი­დან ასა­ცი­ლებ­ლად გა­ნათ­ლე­ბი­სა და პრო­პა­გან­დის მი­ნის­ტ­რი უბ­რა­ლოდ „ამო­ი­ღეს“.

ბუ­ნებ­რი­ვია, ჩემ­თ­ვის ყვე­ლა­ზე სა­ინ­ტე­რე­სო საბ­ჭო­ე­თის დრო­ინ­დე­ლი ფო­ტო­მა­ნი­პუ­ლა­ცი­ე­ბი გახ­ლ­დათ. მა­გა­ლი­თად, უკ­რა­ი­ნე­ლი ფო­ტოგ­რა­ფის ბო­რის მი­ხა­ი­ლო­ვის „მა­ი­სის აღ­ლუ­მი“ (1970), სა­დაც ადა­მი­ა­ნებს ლე­ნი­ნი­სა და ბრეჟ­ნე­ვის გა­ფე­რა­დე­ბუ­ლი პორ­ტ­რე­ტე­ბი უჭი­რავთ, ტან­საც­მელ­ზე - წი­თე­ლი სარ­ტყე­ლი, მკერ­დ­ზე კი ოქ­როს­ფე­რი ორ­დე­ნე­ბი აქვთ და­მაგ­რე­ბუ­ლი. ფო­ტოს აშ­კა­რად ეტყო­ბა, რომ მოგ­ვი­ა­ნე­ბი­თაა „შე­ღე­ბი­ლი“. გა­მო­ფე­ნა­ზე კი ყვე­ლა­ზე ის­ტო­რი­უ­ლი მა­ინც სტა­ლი­ნი­სა და მი­სი თა­ნა­გუნ­დე­ლე­ბის ორი ფო­ტო იყო. შე­გეძ­ლო პირ­ველ­წყა­როს­თან იმ გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბა­თა შე­და­რე­ბა, რო­მელ­შიც ბოლ­შე­ვი­კე­ბის ჯგუ­ფუ­რი ფო­ტო­ე­ბი­დან ის ადა­მი­ა­ნე­ბი, რომ­ლებ­საც სტა­ლი­ნი „სა­მე­გობ­რო­დან“ იშო­რებ­და, ფო­ტო­ფი­რი­და­ნაც ქრე­ბოდ­ნენ ანუ მა­ვან­ნი ფო­ტო­ქა­ღალ­დ­ზეც მა­თი არ­სე­ბო­ბის კვალს აქ­რობ­დ­ნენ. ადა­მი­ა­ნებს მარ­ტო რე­ა­ლუ­რად კი არა ხვრეტ­დ­ნენ, არა­მედ - ფო­ტო­მა­სა­ლა­ზეც აუჩი­ნა­რებ­დ­ნენ. მა­გა­ლი­თად, კრემ­ლის ფონ­ზე ხიდ­ზე სტა­ლი­ნის გვერ­დით ნ. ეჟო­ვი დგას. იმე­ვე მე­ო­რე ფო­ტო­ზე სტა­ლი­ნის წი­თე­ლი ტე­რო­რის პირ­ნათ­ლად გან­მა­ხორ­ცი­ე­ლე­ბე­ლი ეჟო­ვი კი, რო­გორც კი „ხალ­ხის მტრად“ მო­ი­ნათ­ლა, გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბი­და­ნაც გაქ­რა. პო­ლი­ტი­კუ­რი ფო­ტო­მონ­ტა­ჟის ერ­თ­გ­ვარ სა­კულ­ტო ნი­მუშს კი „ლე­ნი­ნი და სტა­ლი­ნი გორ­კ­ში 1922 წელს“ წარ­მო­ად­გენს. ოღონდ ეს „ფო­ტო“ 27 წლის შემ­დეგ ერ­თ­მა უც­ნობ­მა ფო­ტოგ­რაფ­მა გა­ღი­მე­ბუ­ლი ორი ბე­ლა­დი ერ­თ­მა­ნეთ­თან მე­გობ­რულ სა­უ­ბარ­ში „გა­და­ი­ღო“ (1949). „ოტ­წე­პე­ლამ­დე“ კი სულ რა­ღაც 4 წე­ლი რჩე­ბა, სტა­ლი­ნი მოკ­ვ­დე­ბა, ბე­რი­ას დახ­ვ­რე­ტენ, მე­რე 9 აპ­რი­ლი მოხ­დე­ბა, მე­რე საბ­ჭო­თა კავ­ში­რი და­ინ­გ­რე­ვა, მე­რე სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ნა­წილს და­იპყ­რო­ბენ, მე­რე სა­ქარ­თ­ვე­ლოს კა­თა­ლი­კოს - პატ­რი­არ­ქი სტა­ლინს გა­მო­ჩე­ნილ პი­როვ­ნე­ბა­სა და მორ­წ­მუ­ნეს უწო­დებს, მე­რე სო­ჭის ოლიმ­პი­ა­დის­თ­ვის „მო­ფიქ­რე­ბულ“ ჰო­მო­ფო­ბურ კა­ნონს სან ფრან­ცის­კო­ე­ლი ბა­რის მფლო­ბე­ლე­ბი არა­ყი „სტო­ლიჩ­ნა­ი­ას“ ქუ­ჩა­ში დაღ­ვ­რით გა­აპ­რო­ტეს­ტე­ბენ, ბრა­ი­ტონ­ზე კი „სტა­ლინ­ს­კაია“ გა­ი­ყი­დე­ბა...


24 საათი 10.09.13